TMĐT đang là một trong những lĩnh vực tiên phong của nền kinh tế số, tạo động lực phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Năm 2022, theo điều tra, khảo sát của Bộ Công Thương, doanh thu TMĐT bán lẻ tại Việt Nam ước tính cả năm tăng trưởng 20% so với năm 2021, đạt 16,4 tỷ USD, chiếm 7,5% doanh thu bán lẻ hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng cả nước.
Số lượng người tiêu dùng tham gia mua sắm trực tuyến là trên 54,6 triệu người, giá trị mua sắm trực tuyến của một người đạt gần 270 USD/năm. 6 tháng đầu năm 2023, doanh số TMĐT bán lẻ Việt Nam ước đạt ước đạt 10,3 tỷ USD, tăng khoảng 25% so với cùng kỳ, chiếm 7,7% doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước.
Trước đây, khi cần mua hàng hóa ngoại nhập, người tiêu dùng Việt luôn phải chờ đợi đến khi có doanh nghiệp nhập khẩu và phân phối lại, hoặc phải trực tiếp ra nước ngoài để tìm kiếm và đặt hàng.
Còn hiện nay, chỉ cần truy cập vào các trang TMĐT lớn như Amazon, Ebay, Alibaba…, bất kỳ ai cũng có thể tiếp cận với hàng tỷ sản phẩm từ vô số nhà cung cấp trên toàn thế giới. Các hình TMĐTXBG rất đa dạng, người tiêu dùng có thể mua hàng toàn cầu thông qua website/ứng dụng TMĐT, thông qua mạng xã hội, hoặc thông qua các ứng dụng mua hộ...
Đối với doanh nghiệp, việc đăng bán trực tiếp trên các trang TMĐT quốc tế thông qua sự giám sát chất lượng của cơ quan quản lý, các trang TMĐT uy tín là cách nhanh nhất để kết nối với khách hàng, tìm thị trường xuất khẩu và đối tác mới. Hình thức này, vừa giúp giảm chi phí vận hành, vừa giúp phân phối sản phẩm đến người dùng cuối tại nhiều thị trường với chính thương hiệu của sản phẩm.
Nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu với việc tham gia hàng loạt FTA, nội dung về TMĐT cũng bắt đầu xuất hiện trong các FTA thế hệ mới mà Việt Nam tham gia, như CPTPP, EVFTA, RCEP… Đây sẽ là động lực mới của nền kinh tế Việt Nam, góp phần kết nối trở lại chuỗi cung ứng xuyên biên giới đang bị đứt gãy do đại dịch, mở đường cho những sản phẩm vốn là thế mạnh của Việt Nam tiếp tục tiếp cận thị trường quốc tế.
Sự phát triển nhanh chóng của TMĐT trong nền kinh tế số dẫn đến sự ra đời của nhiều mô hình, phương thức kinh doanh mới ở nhiều khu vực và ngành nghề khác nhau (tiền kỹ thuật số, mô hình kinh doanh ứng dụng blockchain, trí tuệ nhân tạo AI...) đang đặt ra những thách thức không nhỏ về tính thích ứng của hành lang pháp lý.
Thêm vào đó, TMĐT là lĩnh vực có sự giao thoa của nhiều hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cũng như chức năng quản lý ngành của nhiều đơn vị quản lý nhà nước, bao gồm hệ thống pháp luật làm nền tảng cho các giao dịch thương mại, các quy định về giao dịch điện tử nói chung đến các quy định điều chỉnh giao dịch TMĐT nói riêng, hay các quy định về quản lý thị trường, quản lý doanh nghiệp, quản lý thuế, quản lý hải quan, quản lý an toàn an ninh mạng...
Do vậy, Hệ thống pháp luật về TMĐT không những phải theo kịp sự phát triển mạnh mẽ của TMĐT mà còn phải đảm bảo tính đồng bộ và nhất quán, tạo môi trường thông thoáng cho doanh nghiệp và người dân ứng dụng TMĐT hiệu quả, bền vững.
Để hạ tầng chính sách được hiệu quả đồng bộ, Quốc hội, Chính phủ hiện đang xây dựng, sửa đổi, bổ sung các văn bản nhằm thống nhất hệ thống pháp luật cho TMĐT như luật Giao dịch điện tử sửa đổi 2023, luật Bảo vệ người tiêu dùng sửa đổi 2023, Nghị định số 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân, Nghị định số 91/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế, dự thảo Nghị định về quản lý hải quan đối với hoạt động xuất nhập khẩu qua TMĐT...
Các văn bản kể trên hướng đến mục tiêu quản lý toàn diện và phân định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành trong việc kiểm soát hoạt động kinh doanh thương mại trên không gian mạng, bao gồm cả hoạt động kinh doanh xuyên biên giới.
Bộ Công Thương cũng đã chủ trì trình Chính phủ ban hành Nghị định số 85/2021/NĐ-CP ngày 25/9/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 của Chính phủ về TMĐT.
Theo đó, Nghị định đã bổ sung điều chỉnh thương nhân, tổ chức nước ngoài cung cấp dịch vụ TMĐT tại Việt Nam; thương nhân, tổ chức nước ngoài bán trên sàn giao dịch TMĐT Việt Nam và bổ sung các điều kiện tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực TMĐT.
Hà Trần
