Xúc động câu chuyện nghệ nhân Nguyễn Cao Bính gìn giữ tinh hoa nghề thêu tay truyền thống

Trải qua biết bao biến động thăng trầm, nhiều làng nghề đang đứng trước nguy cơ mai một, thế nhưng, ở đó, vẫn luôn có những con người vẫn đau đáu nhiệt huyết với nghề truyền thống… Họ là những người đã giữ mãi ngọn lửa nhiệt huyết và tinh hoa của làng nghề truyền thống Việt Nam. Ở Thái Bình, nghệ nhân thêu tranh cao cấp Nguyễn Cao Bính là một người như thế. Nghệ nhân duy nhất tại xã Minh Lãng, huyện Vũ Thư. Và cũng là bậc thầy của nghề và làng nghề thêu truyền thống của Việt Nam.

Cũng giống như bao đứa trẻ khác được sinh ra và lớn lên từ vùng quê với nghề thêu truyền thống xã Minh Lãng, huyện Vũ Thư. Những cây kim, mũi chỉ, những khung thêu đã là những vật dụng gắn bó và trở thành máu thịt đối với ông Nguyễn Cao Bính và mỗi thợ thêu nơi đây, bao đời nay. Ông Nguyễn Cao Bính, thôn Bùi Xá, xã Minh Lãng, huyện Vũ Thư, đã và đang trực tiếp giữ lửa làng nghề, dù ông đã 68 tuổi đời.

Đối với ông Nguyễn Cao Bính, thì nghề thêu đã đi vào tiềm thức và trở thành nghề mà ông bén duyên từ khi còn rất nhỏ: “Năm 17 tuổi, ông Bính được Bố dẫn xuống học nghề thêu của một thợ thêu lớn tuổi tại địa phương. Ông Bính cảm thấy hứng thú và biết nghề chỉ sau 3 ngày theo học”.

Bén duyên với nghề từ khi còn rất nhỏ, để rồi, nghề và công việc của làng nghề đã thôi thúc và ngấm dần vào trong tâm trí của ông. Khiến ông Nguyễn Cao Bính, trở thành tay kim lành nghề tại địa phương. Ông Bính trao đổi với phóng viên, nghề thêu truyền thống tại quê hương ông, so với trước đây, có nhiều thay đổi. Thay đổi bởi do tác động của thị trường, của ngành nghề, khi mà thế hệ làm nghề những năm gần đây đang dần thiếu vắng. Chính điều đó, cũng là nỗi lòng khiến ông Bính luôn đau đáu, luôn muốn giữ mãi ngọn lửa nhiệt huyết của người làm nghề.

Ông Nguyễn Cao Bính cũng luôn đặt cho riêng mình những tiêu chí khắt khe trong từng đường kim mũi chỉ, để sáng tạo ra những bức tranh thêu chân thực sắt nét dành tặng cho đời. Thấm thoát đã hơn 50 năm trong nghề, không lúc nào, ông Nguyễn Cao Bính ngừng nghỉ tay kim. Cơ sở thêu tranh mỹ nghệ do ông làm chủ vẫn luôn sáng đèn…và lúc nào ông cũng cặm cụi bên những khung thêu.

Ông Bính cũng tâm sự rằng, những bức tranh thêu của ông giờ đa dạng các dòng tranh. Tuy nhiên, những năm gần đây thì để đáp ứng nhu cầu thị hiếu của thị trường thì ông dần chuyển sang chủ yếu thêu dòng tranh chân dung và tranh phong cảnh.

Ông Nguyễn Cao Bính, tự hào chia sẻ về những tác phẩm thêu của mình: “Ông đã có 67 bức tranh thêu chân dung thì trong đó có tới 16 bức tranh thêu chân dung Bác Hồ. Ngoài ra là những bức tranh thêu chân dung vĩ nhân, doanh nhân, chính trị gia và người dân đặt ông thêu”.

Bản thân nghệ nhân cũng không nhớ hết những bức tranh thêu do mình thực hiện. Ông bày tỏ, đó là những bức tranh thêu để làng nghề thêu Minh Lãng vươn xa và được đánh giá rất cao. Là người lưu truyền tinh hoa làng nghề thêu truyền thống, hơn 50 năm nay ông Nguyễn Cao Bính, thôn Bùi Xá, xã Minh Lãng, huyện Vũ Thư đã gắn bó với nghề tranh thêu mỹ nghệ cao cấp.

Tháng 12 năm 2008, ông Nguyễn Cao Bính được Hiệp hội làng nghề Việt Nam phong tặng danh hiệu nghệ nhân làng nghề, khi ông tròn 42 năm tuổi nghề. Năm 2016, Gia tộc Nguyễn cao, đại diện là nghệ nhân Nguyễn Cao Bính được vinh dự nhận Bảng vàng gia tộc Nghề truyền thống Việt Nam. Hiện ông Bính là nghệ nhân duy nhất ở làng nghề thêu Minh Lãng và cũng là một trong số ít những nghệ nhân làng nghề thêu truyền thống ở nước ta.

Ông Bính đau đáu nỗi niềm: “Trước những biến động của kinh tế thị trường, cũng giống như các làng nghề truyền thống khác, làng nghề thêu Minh Lãng cũng có nhiều giai đoạn thăng trầm và gặp khó khăn. Nhiều thợ thêu đã bỏ nghề, đi ra làm các nghề khác, nhưng tôi vẫn kiên quyết theo nghề, bởi với tôi, nghề thêu đó là hồn cốt về văn hóa truyền thống và là sự hãnh diện về nghề của cha ông để lại.”

Sự tài hoa từ những nét chấm phá nghệ thuật qua những đường kim mũi chỉ từ đôi bàn tay của người nghệ nhân ấy, như tạo nên hồn cốt, sinh động cho mỗi bức tranh thêu thủ công. Hiện những tác phẩm, những bức tranh thêu từ bàn tay tài hoa của ông thực hiện được trưng bày tại nhiều gian hàng tại các điểm du lịch có tiếng tại các tỉnh thành như: Quảng Ninh, Ninh Bình và Thủ đô Hà Nội….

Ngoài ra, ông Nguyễn Cao Bính vẫn đang tiếp tục thực hiện công việc truyền lửa, truyền kỹ thuật thêu cho những người dân đam mê và mong muốn duy trì phát triển nghề thêu truyền thống của người Việt nói chung và riêng tại quê hương ông nói riêng. Một số cơ sở, công ty, trường dạy nghề, trung tâm việc làm tại Thái Bình, Hưng Yên, Ninh Bình, …. đã mời ông dạy và truyền nghề thêu cho hàng trăm học viên.

Và chính sự tâm huyết và tài hoa của người nghệ nhân giữ lửa làng nghề thêu Minh Lãng, mà các thế hệ người dân nơi đây vẫn tiếp tục gắn bó với nghề. Bà Hoàng Thị Phượng, thợ thêu thôn Bùi Xá, xã Minh Lãng, huyện Vũ Thư, chia sẻ về người nghệ nhân của quê hương: “Tôi đã theo làm nghề thêu cùng ông Bính đã hơn 30 năm nay, trong công việc ông Bính là bậc thầy sáng tạo của chúng tôi. Ít ai có được tài năng như ông. Những bức tranh thêu tại cơ sở của ông luôn được người dân và khách hàng đánh giá cao và tâm đắc khi nhận được những tác phẩm thêu của ông.”

Với sức sống bền bỉ của làng nghề thêu Minh Lãng, đặc biệt là từ người nghệ nhân thêu tranh cao cấp như ông Nguyễn Cao Bính, mà hiện nay nghề thêu vẫn được 25 cơ sở, công ty thêu duy trì và giữ mãi hồn cốt, tinh hoa của làng nghề. Để rồi, từ những cây kim, sợi chỉ, như thêu dệt lên những bức tranh, những họa tiết sống động đến kỳ lạ.

Chính vì thế, tiếng tăm, sản phẩm của làng nghề thêu Minh Lãng cũng đã vượt ra xa lãnh thổ Việt Nam, vươn ra khắp các nước Châu Á, Châu Âu. Và tạo ra thu nhập ổn định cho người dân theo nghề tại nơi đây. Riêng đối với cơ sở thêu tranh cao cấp của ông Nguyễn Cao Bính, thường có doanh thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

Có lẽ, điều kỳ vọng lớn nhất của người nghệ nhân thêu tranh như ông Nguyễn Cao Bính, đó là giữ mãi tinh hoa làng nghề truyền thống. Cũng là mong muốn nghề thêu sẽ còn được lưu truyền mãi mãi. Từ thế hệ này sang thế hệ khác, để người dân sống mãi với nghề và sung túc, ấm no từ nghề.

Hơn thế đó, là sự mong mỏi về một sự hỗ trợ nào đó từ các cấp, cấp ngành để nghề thêu tay truyền thống Minh Lãng được lưu truyền. Và đặc biệt, là nghệ nhân làng nghề như ông Bính có thêm động lực để gìn giữ tinh hoa và lưu truyền nghề thêu tay ít nơi nào có được.

Với ông Nguyễn Cao Bính, được sống trọn nghĩa vẹn tình với nghề cũng là điều dễ hiểu. Tuy rằng, vẫn còn đâu đó, những nỗi lo, những ưu tư khi làng nghề truyền thống đang dần thiếu vắng lao động, thì những nghệ nhân làng nghề, những người thợ lành nghề như ông Nguyễn Cao Bính, họ như “mạch ngầm” giữ lửa cho mỗi làng nghề truyền thống, để gìn giữ và phát huy mãi mãi tinh hoa làng nghề truyền thống hàng trăm năm tuổi…

Phương Thuý