Thu NSNN năm 2019: Thiếu tính bền vững

Nhiều địa phương đạt thấp

Theo Ủy ban Tài chính, ngân sách, mặc dù kết quả thu NSNN ước vượt dự toán, nhưng còn chưa chắc chắn. Điều này, thể hiện qua việc thu nội địa chỉ tăng 1,9% so dự toán.

Cả 3 khoản thu có ý nghĩa quan trọng từ phát triển kinh tế là từ DNNN, DN FDI, DN ngoài quốc doanh đều không đạt dự toán (3 khu vực có mức giảm tương ứng là 5,9%, 4,1%, 1,9% so dự toán). Việc tăng thu, chủ yếu là các khoản không có tính bền vững như thu cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước (tăng 40,8%), thu tiền sử dụng đất (tăng 29,9%), thu xổ số kiến thiết (tăng 6,2%)... Nếu loại trừ các khoản thu từ đất, xổ số kiến thiết, cổ tức, lợi nhuận sau thuế, chênh lệch thu - chi của NHNN, thì số thu NSNN thực chất từ nội lực nền kinh tế tăng còn thấp. Đó là vấn đề cần được phân tích làm rõ.

Bên cạnh đó, Luật Hỗ trợ DNNVV đã có hiệu lực từ ngày 1/1/2018. Nhưng theo Báo cáo của Chính phủ, thu từ DN ngoài quốc doanh đạt thấp (ước cả năm giảm 4,5 nghìn tỷ đồng, giảm 1,9% so dự toán).

Việc thu ngân sách trung ương vượt dự toán (dự ước từ 8 - 11 nghìn tỷ đồng), nhưng báo cáo của Chính phủ chưa nêu chi tiết kết quả các khoản thu cụ thể để đánh giá về sự vững chắc của nguồn thu này, đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương theo quy định của Hiến pháp.

Năm 2019, nhiều địa phương ước thu ngân sách thấp, không đạt dự toán Chính phủ và HĐND giao. Một số địa phương là trọng điểm thu NSNN có tiến độ thu chậm, như Hà Nội, TP. HCM…

Ngoài ra, trong năm 2019, đã có những chính sách tác động đến tăng thu NSNN từ thuế (thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường, thuế thu nhập cá nhân). Vì vậy, đối với những khoản thu này, Chính phủ cần có sự đánh giá khách quan, rút kinh nghiệm đối với những khoản thu chưa đạt (mặc dù đã có yếu tố thuận lợi để tăng thu) như thuế thu nhập cá nhân chỉ đạt 98,5%, thuế bảo vệ môi trường chỉ đạt 89,3%… Tỷ lệ huy động từ thuế, phí vào NSNN chỉ đạt 20,2% GDP, chưa đạt yêu cầu Quốc hội đề ra là 21% GDP.

Thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh tại 3 khu vực DN đều không đạt dự toán (hụt thu khoảng 23 nghìn tỷ đồng). Đây là năm thứ 3 liên tiếp thu từ các khu vực trên không đạt dự toán, mặc dù số thu giao đã giảm so 3 năm trước. Điều này cho thấy tình hình sản xuất, kinh doanh vẫn còn nhiều khó khăn.

Ảnh minh hoạ

 Cần “thu đúng, thu đủ”

Ủy ban Tài chính, ngân sách đề nghị cần tiếp tục đánh giá tác động của những chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển DN hiện nay. Nghiên cứu, đề xuất những giải pháp mới để thúc đẩy phát triển mạnh mẽ, chất lượng, hiệu quả hơn đối với sản xuất, kinh doanh trong nước, góp phần bảo đảm thu NSNN ngày càng vững chắc hơn từ các khu vực kinh tế.

Đối với công tác quản lý thuế, đây là vấn đề được Chính phủ và nhiều tỉnh, thành phố quan tâm, chỉ đạo sát sao, quyết liệt. Tuy nhiên, theo Báo cáo của Chính phủ về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội “về xử lý tiền nợ thuế, xóa tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp đối với người nộp thuế không còn khả năng nộp NSNN” thì, tính đến thời điểm 31/8/2019, tổng số tiền nợ thuế  88.253 tỷ đồng, tăng 8,2% so với 31/12/2018 là chưa phù hợp với NQ số 70/2018/QH14 của Quốc hội về dự toán NSNN năm 2019 đã đề ra là giảm nợ đọng thuế. Đề nghị Chính phủ giải trình cụ thể hơn.

Ủy ban Tài chính, ngân sách cũng đề nghị Chính phủ báo cáo rõ hơn kết quả thực hiện nguồn thu từ CPH, thoái vốn nhà nước tại DN trong năm 2019 theo đúng quy định tại khoản 11 Điều 4 - NQ số 70/2018/QH14 (số liệu theo báo cáo của Chính phủ số thu hồi vốn đầu tư tại các tổ chức kinh tế, chủ yếu là các DNNN trong 9 tháng đạt 33,3 nghìn tỷ đồng/ước thực hiện cả năm đạt dự toán 50 nghìn tỷ đồng).

Về thu từ dầu thô, ước cả năm vượt 2,2 nghìn tỷ đồng so dự toán, có sự sụt giảm đáng kể sản lượng dầu thô qua các năm gần đây, trữ lượng khai thác giảm, quy mô các mỏ khai thác mở rộng không nhiều. Để bảo đảm trữ lượng khai thác trong tương lai, Ủy ban Tài chính, ngân sách thống nhất về sản lượng, nhưng đề nghị lưu ý về dự báo giá dầu thế giới trong 3 tháng cuối năm, vì 9 tháng giá dầu bình quân đã ở mức 67,7 USD/thùng và dự kiến cả năm ở mức 65 USD/thùng.

Về thu cân đối từ hoạt động XNK, ước cả năm vượt 34,5 nghìn tỷ đồng (tăng 11,5% so dự toán). Ủy ban đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong việc duy trì đà tăng trưởng khả quan, giá trị kim ngạch XNK tăng cao, tạo cơ sở tăng thu từ hoạt động XNK. 

Tuy nhiên, theo Ủy ban Tài chính, ngân sách, từ nay đến cuối năm, có thể xảy ra những biến động đối với hoạt động này do cuộc chiến thương mại giữa các nước lớn và chính sách biên mậu của các nước có liên quan sẽ thay đổi. Đề nghị Chính phủ có biện pháp kiểm soát chặt chẽ hoạt động XNK để tăng thu và đẩy mạnh việc truy thu trong lĩnh vực này.

Việc xây dựng dự toán NSNN cần phải bảo đảm đáp ứng yêu cầu “thu đúng, thu đủ”, có cơ sở khoa học và thực tiễn chắc chắn đối với từng khoản thu, từng địa phương; khắc phục tình trạng không đạt do xây dựng dự toán cao, không phù hợp với tình hình sản xuất, kinh doanh trên địa bàn, nhất là đối với các DN lớn.