Chợ chuối Tân Long những ngày cận Tết Nguyên đán
Năm nào cũng vậy, cứ đến 20 âm lịch (tháng chạp) trở đi, tôi thường sắp xếp một chuyến công tác đi vùng cao biên giới Việt – Lào. Có lẽ, đây là ý thích về nguồn của tôi chăng?
Từ 05 giờ sáng, tiết trời vùng đất Tân Long, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị (quê nội tôi) năm nay lạ thường, với cái lạnh se se, nhưng phải mặc áo ấm mới chịu được tiết trời nơi đây, mây phủ kín con đường, chỉ cách 05m đã không thấy bóng người và mọi vật, chỉ nhìn thấy ánh đèn xe mờ ảo… Nhiều đoàn xe mô tô được chế lại theo kiểu đặc chủng riêng của người dân nơi đây, để vận chuyển chuối từ nhiều nơi khác nhau về đây tập kết, để chờ thương lái và người tiêu dùng thu mua.
Những chuyến xe chở chuối được cột kỹ càng lên xe mô tô, bình quân trên mỗi xe ít nhất là 05 buồng và nhiều nhất là 07 buồng chuối, họ thật khéo tay khi bố trí cột chuối và chỉ chừa lại 02 chỗ ngồi ( một lái, một phụ). Khi tôi tiếp xúc với một anh thanh niên người dân tộc Pa Kô. Một điều làm tôi vô cùng ngạc nhiên, khi tìm hiểu về giá cả một buồng bao nhiêu tiền thì họ cho biết, nhưng khi đặt vấn đề mua thì tất cả người bán chuối nơi đây, họ đều trả lời một câu rất giống nhau: “ Mình không bán một buồng, mình bán hết cả xe chuối này luôn thôi…”. Tôi thắc mắc đi tìm hiểu, tại sao bán hết cả xe mà không bán một buồng, trúng một người kinh đang sinh sống nơi đây hỏi tôi: “Anh đi mua chuối hay là nhà báo vậy?”. Rồi anh ta giải thích: “Tất cả xe chở chuối nơi đây của người kinh hay đồng bào các dân tộc, họ đều không bán lẻ, anh muốn mua chuối lẻ, thì đến nơi đây…” . Anh đưa tay chỉ về hướng đi lên thị trấn Lao Bảo. Rồi anh lại hỏi tiếp tôi: “Anh biết vì sao mọi người ai cũng đòi bán hết cả xe chuối không?”, rồi anh tự trả lời luôn, “bán đi một, hai buồng chuối, xe sẽ mất cân bằng họ không điều khiển đi được”. Thật ra, tất cả mọi người bán chuối, chỉ muốn bán cho thương lái hơn vừa nhanh và vừa khỏe để họ về nhà… Ngày mai chuẩn bị xe chuối khác đi ra chợ, kẻo cận ngày, cận tháng…
Thương hiệu chuối Tân Long
Được mệnh danh là “thủ phủ chuối” lớn nhất của khu vực miền Trung, huyện Hướng Hóa là đầu mối thu gom chuối từ các vùng chuyên trồng chuối của Hướng Hóa cũng như từ phía Lào thông qua cửa khẩu quốc tế Lao Bảo trên quốc lộ 09. Chuối ở đây chủ yếu là chuối mốc, loại chuối thờ cúng và tiêu dùng của người dân các tỉnh khu vực miền Trung.
Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Hướng Hóa, toàn huyện có khoảng 03 nghìn ha chuối mật mốc, trong đó có 2,9 nghìn ha thời kỳ kinh doanh, sản lượng 42 nghìn tấn quả/năm. Chuối được trồng ở khắp nơi trên vùng đất này và từ lâu đã gắn liền với cuộc sống người nông dân nơi đây. Tuy nhiên, dù đã được cấp 09 mã số vùng trồng nhưng do thiếu cơ sở đóng gói đạt chuẩn, chất lượng sản phẩm chưa như kỳ vọng. Trên địa bàn huyện hiện chỉ có 03 đơn vị thu mua chuối để chế biến thành chuối sấy khô, sấy dẻo nhưng sản lượng thu mua chỉ khoảng trên 100 tấn chuối quả/năm.
Đây là những lý do khiến diện tích chuối hiện nay trên địa bàn huyện đang có xu hướng giảm so với những năm trước. Điều này khiến mục tiêu có 04 nghìn ha chuối mật mốc vào năm 2030 của huyện Hướng Hóa đứng trước nhiều thách thức.
Ông Võ Văn Cương, Chủ tịch UBND xã Tân Long cũng xác nhận, năm nay, đầu nậu vẫn thu mua chuối nguyên liệu như ngày thường nhưng khách mua sắm chuối cúng ngày lễ, dịp cận Tết Nguyên đán giảm hẳn. Điều này ảnh hưởng đến tâm lý người trồng chuối vì đa phần đồng bào PaKô, Vân Kiều ở vùng đất này lâu nay sống chủ yếu dựa vào cây chuối. 
Khoảng hơn 10 năm trở lại đây, khi thị trường chuối mật mốc được mở rộng, rồi xuất khẩu đi Trung Quốc, Lào, Thái Lan… thì quả chuối mật mốc Hướng Hóa đã trở thành thương hiệu nổi tiếng, có thế sánh ngang với bưởi Phúc Trạch (Hà Tĩnh), cam Xã Đoài (Nghệ An), Thanh Long (Bình Thuận)…
Sở dĩ chuối mật mốc Hướng Hóa được người tiêu dùng trong, ngoài nước ưa chuộng bởi ngoài hình thức trái to, đều, màu sắc đẹp do đặc thù của thổ nhưỡng và khí hậu khô nóng nơi vùng biên giới Việt - Lào, điều đặc biệt hơn cả chính là vì phương thức canh tác thuận theo tự nhiên, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khiến sản phẩm chuối được ưa thích, nông dân Võ Hoành, thôn Long Giang, xã Tân Long, khẳng định như vậy.
Qua ghi nhận của Phóng viên Thương hiệu & Công luận: Do tình hình kinh tế khó khăn, năm nay, chuối được mùa hơn mọi năm. Tuy nhiên, người bán ngày càng đông, mà sức mua yếu hơn, lượng khách đi mua cũng như thương lái ngại mua đem đi các tỉnh, thành phố khác bán không được, họ dè dặt trong việc thu mua… đến ngày 26 âm lịch mà sức mua không đáng kể so với những năm trước đây.
Hy vọng bước sang năm Giáp Thìn 2024 tình hình kinh tế sẽ có nhiều tín hiệu chuyển biến tích cực hơn. Người dân “thủ phủ” chuối mật mốc Tân Long sẽ hài lòng với những sản phẩm, đặc sản mang thương hiệu của chính mình làm ra, được người tiêu dùng đón nhận một cách nhiệt tình hơn…
Phê duyệt chợ chuối 11 tỷ đồng
Chợ chuối hiện tại họp tại ngã 03 quốc lộ 09 - tỉnh lộ 586 nên tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông. Do đó, tháng 12/2023, sau nhiều năm chờ đợi của tiểu thương và người dân, huyện Hướng Hóa phê duyệt 11 tỷ đồng đầu tư chợ chuối Tân Long.
Được biết, chợ chuối cách vị trí cũ khoảng 300m, quy hoạch đường sá đầy đủ, thuận tiện giao thông cho người mua lẫn người bán. Dự kiến, thời gian thực hiện dự án từ năm 2024 – 2026 sẽ đi vào hoạt động.
Hoàng Hữu Quyết
