Thực phẩm nông sản hữu cơ lên ngôi: Đòn bẩy cho nông nghiệp xanh Việt Nam

Thời gian gần đây, trong khi cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện số lượng lớn thực phẩm kém chất lượng thì tại các siêu thị, nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm an toàn, đặc biệt là thực phẩm hữu cơ gia tăng mạnh mẽ.

Theo khảo sát, vài năm trước, thực phẩm hữu cơ còn là mặt hàng ít phổ biến, chủ yếu phục vụ phân khúc khách hàng thu nhập cao hoặc thị trường xuất khẩu. Nhưng, hiện nay, nhiều hệ thống siêu thị tại thành phố Hà Nội đã dành vị trí nổi bật ngay lối vào để trưng bày các mặt hàng như: Rau hữu cơ, hoa quả hữu cơ, thịt lợn hữu cơ,… Mặc dù, nông sản, thực phẩm hữu cơ có giá cao gấp 1,5 - 3 lần so với hàng thông thường, nhưng vẫn tiêu thụ mạnh.

Người tiêu dùng thay đổi: Từ “ăn no, ăn đủ” sang “ăn sạch, ăn lành”

Khảo sát của Phóng viên, hiện ngày càng nhiều sản phẩm nông sản hữu cơ được bày bán ở các siêu thị lớn trên cả nước như: Hệ thống siêu thị GO!, Co.opmart, Winmart, Lotte Mart hay MM Mega Market...

Đặc biệt, ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP. HCM, người tiêu dùng đang chuyển dần từ việc chuộng giá rẻ sang ưu tiên hàng hữu cơ vì sức khỏe. Nhiều siêu thị bố trí quầy trưng bày các sản phẩm hữu cơ ở vị trí nổi bật, thu hút khách.

Tại siêu thị GO! Thăng Long trên đường Trần Duy Hưng (Cầu Giấy, TP. Hà Nội), các quầy rau, củ và trái cây được đặt ngay lối vào, với mức giá cao hơn hẳn hàng thường nhưng vẫn tấp nập người tiêu dùng lựa chọn. Chanh dây vàng có giá 99.000 đồng/kg, gấp gần 3 lần loại thường. Tương tự, măng cụt có giá 89.000 đồng/kg, sau giảm là 75.000 đồng/kg,… Bơ loại 034 (Lâm Đồng) có giá 79.000 đồng/kg, sau giảm là 35.000 đồng/kg; Xoài dài giống Đài Loan VietGap (Đồng Tháp), có giá 22.900 đồng/kg, sau giảm là 14.000 đồng/kg; Nhãn Hưng Yên có giá 49.900 đồng/kg, sau giảm là 35.000 đồng/kg;…

Chị Quỳnh Mai (40 tuổi, quận Cầu Giấy, Hà Nội) đã quyết định chuyển hoàn toàn sang sử dụng thực phẩm hữu cơ thay vì dùng thực phẩm thông thường trong bữa ăn hằng ngày. Chị chia sẻ: “Giá có thể cao hơn đáng kể, nhưng tôi chọn ăn ít lại và ưu tiên chất lượng. Với tôi, đầu tư vào thực phẩm hữu cơ là đầu tư cho sức khỏe lâu dài của cả gia đình.”

Không chỉ riêng chị Quỳnh Mai, ngày càng nhiều người tiêu dùng, đặc biệt là các gia đình trẻ ở đô thị lớn, đang thay đổi tư duy tiêu dùng: Từ "ăn no, ăn đủ" sang "ăn sạch, ăn lành". Thực phẩm hữu cơ giờ đây không còn là xu hướng của một bộ phận nhỏ mà đang dần trở thành lựa chọn ưu tiên trong hành trình hướng đến một lối sống bền vững và khỏe mạnh.

Tại siêu thị Co.opmart trên đường Nguyễn Trãi (Mộ Lao, Hà Đông, Hà Nội), ghi nhận của PV, sản phẩm không nuôi trồng bằng hóa chất gồm 3 nhóm sản phẩm chính như: Nhóm gạo (gạo jasmine, gạo japonica...), nhóm rau (cải thìa, mồng tơi, dưa leo, cà chua và các loại rau củ khác) và nhóm thủy sản (tôm sú, cá và các loại thủy sản) với nhiều mức giá khác nhau. Đây là những dòng sản phẩm hữu cơ đạt chứng nhận thực phẩm từ USDA Organic, EU Organic, Naturland, đảm bảo an toàn - chất lượng - tốt cho sức khỏe của người tiêu dùng.

Chia sẻ của đại diện quản lý thương mại chuỗi giá trị mảng thực phẩm tươi sống tại Central Retail Việt Nam, dù đắt hơn rau củ quả thông thường từ 25 - 35%, nhưng rau củ hữu cơ lại đang là những sản phẩm được người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn. Nhiều khách phải đặt trước vì sản phẩm thường xuyên “cháy hàng” trên kệ.

Còn bà Nguyễn Hồng Nhung, Giám đốc thương mại chuỗi siêu thị thực phẩm sạch trên đường Nguyễn Trãi, Hà Nội cho biết: Doanh số nhóm hàng hữu cơ hiện đang tăng trưởng đều đặn từ 20–25% mỗi tháng. Tính đến nay, hệ thống đã phân phối khoảng hơn 200 mã sản phẩm hữu cơ, chiếm 10% tổng cơ cấu hàng hóa và dự kiến sẽ tăng lên khoảng 500 mã vào cuối năm nay. Đại diện doanh nghiệp cho biết, người tiêu dùng ngày càng chú trọng đến chất lượng cuộc sống, đây chính là động lực để các nhà bán lẻ tiếp tục mở rộng và đầu tư mạnh vào dòng sản phẩm hữu cơ.

Không dừng lại ở các loại thực phẩm, sự quan tâm của người tiêu dùng đối với hàng hữu cơ đang mở rộng sang nhiều nhóm ngành khác như: Đồ uống hữu cơ (nước trái cây, trà thảo mộc, sữa hạt...); Gia vị, ngũ cốc hữu cơ; Sản phẩm chăm sóc cá nhân từ nguyên liệu hữu cơ; Sản phẩm cho mẹ và bé…

Theo các nhà bán lẻ, xu hướng tiêu dùng này cho thấy, người dân Việt Nam ngày càng chú trọng đến chất lượng sống và sức khỏe, từ đó tạo động lực để doanh nghiệp tiếp tục mở rộng danh mục và đầu tư sâu vào chuỗi cung ứng hàng hữu cơ.

Sản phẩm hữu cơ Việt “lội ngược dòng” chinh phục người tiêu dùng nội địa?

Tại “Lễ hội thực phẩm hữu cơ” hôm 16/5, TSKH. Hà Phúc Mịch - Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam (VOAA) cho biết: Mức tiêu thụ sản phẩm nông sản hữu cơ trong nước tăng bình quân 15% mỗi năm. Nhiều doanh nghiệp phát triển vùng trồng, nguyên liệu, mở rộng kênh phân phối nhằm phục vụ người tiêu dùng nội địa.

“Thay vì xuất khẩu, nhiều doanh nghiệp chuyển hướng tìm kiếm cơ hội ngay trên sân nhà. Minh Phú - doanh nghiệp từng chỉ xuất tôm sinh thái sang nước ngoài, hiện họ đưa sản phẩm vào hệ thống siêu thị trong nước và ghi nhận mức tăng trưởng hai con số. Các mặt hàng như quế, hồi hữu cơ của Công ty Hiệp Thành trước đây được xuất khẩu gần như toàn bộ, nay đã xuất hiện trong căn bếp của nhiều gia đình Việt…”, theo ông Hà Phúc Mịch.

Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam cũng cho rằng, sự chuyển dịch tiêu dùng nội địa còn thể hiện qua các con số. Quy mô tiêu thụ nông sản hữu cơ tại Việt Nam đạt hơn 500 tỷ đồng mỗi năm, trong đó TP. HCM và Hà Nội chiếm khoảng 80%, tương đương 400 tỷ. Kim ngạch xuất khẩu sản phẩm hữu cơ đạt 400 triệu USD một năm, đến hơn 180 thị trường. Giá bán trong nước loại sản phẩm này giảm nhiều so với trước, nhờ các doanh nghiệp tăng quy mô sản xuất, tối ưu khâu vận chuyển, logistics.

Chìa khóa để nông nghiệp hữu cơ phát triển bền vững và đúng tầm

Chia sẻ tại hội thảo "Phát triển Nông nghiệp hữu cơ ở Việt Nam" do Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp với Đại sứ quán Đan Mạch tổ chức hôm 15/5, ông Phạm Văn Duy - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cho biết: Nông nghiệp hữu cơ đang ngày càng nhận được sự quan tâm sâu sắc của người tiêu dùng và cộng đồng doanh nghiệp. Trong những năm gần đây, nông nghiệp hữu cơ Việt Nam đã có những bước phát triển tích cực. Diện tích canh tác hữu cơ tăng lên, ngày càng nhiều doanh nghiệp hợp tác xã quan tâm đầu tư và người tiêu dùng bắt đầu tin tưởng vào các sản phẩm sạch bền vững.

Tuy nhiên, nông nghiệp hữu cơ phát triển chưa đồng đều giữa các vùng miền, chuỗi giá trị liên kết còn thiếu, khâu kiểm soát chứng nhận chất lượng chưa thực sự đồng bộ. Do đó, việc tạo không gian đối thoại giữa các bên liên quan; chia sẻ các chính sách, quy trình, mô hình thực hiện của Đan Mạch trong sản xuất và chứng nhận nông nghiệp hữu cơ; lắng nghe những câu chuyện thực tế từ các trang trại tiên phong trong nước; cùng nhau thảo luận các sáng kiến và giải pháp thiết thực để mở độ quy mô và nâng cao hiệu quả ngành nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam là rất quan trọng.

Ông Trương Xuân Sinh - Trung tâm Kiểm nghiệm, kiểm chứng và dịch vụ chất lượng (RETAQ) thuộc Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cho biết, theo số liệu cập nhật mới nhất, hiện, diện tích sản xuất nông nghiệp hữu cơ khoảng 174.579,6 ha, chiếm 1,41% so với diện tích sản xuất nông nghiệp; giá trị xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp hữu cơ khoảng 20 nghìn tỷ đồng, chiếm 1,46% tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản.

Khẳng định Việt Nam có nhiều thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp hữu cơ do có điều kiện tự nhiên thuận lợi; nhiều sản phẩm nông sản có lợi thế cạnh tranh như lúa gạo, cà phê, hồ tiêu, điều, chè, trái cây nhiệt đới, thủy sản…; nguồn lao động dồi dào; Việt Nam tham gia nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) giúp mở rộng thị trường nông sản. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp hữu cơ của Việt Nam đang đối diện với nhiều khó khăn từ thị trường, chính sách, chi phí sản xuất cao, dẫn đến giá sản phẩm cao, sản xuất manh mún, kỹ thuật công nghệ và trình độ lao động còn thấp.

Khẳng định tiềm năng cho phát triển nông nghiệp hữu cơ còn rất lớn, tuy nhiên, để đủ sức hấp dẫn các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI đầu tư vào lĩnh vực này, ông Trương Xuân Sinh cho rằng, cần có quy hoạch vùng sản xuất.

Theo ông Trương Xuân Sinh, việc sản xuất nông nghiệp hữu cơ gắn với xây dựng thương hiệu; gắn với chuyển đổi xanh và sản xuất thực phẩm bền vững; gắn với phát thải ròng bằng 0; gắn với du lịch sinh thái… sẽ giúp nông nghiệp hữu cơ ổn định lâu dài và giảm thiểu chi phí. Bên cạnh đó, cần số hóa hồ sơ sản xuất, kinh doanh và truy xuất nguồn gốc. Nâng cao kiến thức sản xuất nông nghiệp hữu cơ cho nhà sản xuất, kinh doanh, người tiêu dùng. Tối ưu hóa, giảm chi phí chứng nhận hữu cơ bằng cách đánh giá duy trì chứng nhận thay cho chứng nhận lại cùng với việc tăng cường giám sát từ cộng đồng….

Các chuyên gia cũng nhận định, hiện nay, quan điểm của người tiêu dùng đã khác. Họ ăn ngon thôi chưa đủ, cần ăn sạch, lành mạnh. Điều này tác động lớn tới các phương thức canh tác hiện nay, đòi hỏi người nông dân, nhà sản xuất phải cùng nhau gắn kết để tạo nên sự thay đổi cho nền nông nghiệp Việt Nam.

Như vậy, sự chuyển dịch sang tiêu dùng nông sản hữu cơ sạch đang mở ra những tín hiệu tích cực cho tương lai của nền nông nghiệp bền vững tại Việt Nam. Khi thị hiếu người tiêu dùng thay đổi theo hướng chú trọng sức khỏe và môi trường, thị trường buộc phải thích ứng – trở nên minh bạch hơn, chất lượng hơn và hướng đến giá trị nhân văn, lâu dài.

Minh An