Thương mại điện tử: Cơ hội và thách thức

TMĐT và nhóm hàng tiềm năng

Ở Việt Nam, hiện có 59,2 triệu người sử dụng Internet, chiếm hơn 1/2 dân số cả nước và con số được dự báo sẽ tăng lên 68 triệu vào năm 2021. 35 triệu người dùng điện thoại thông minh trong cuộc sống, sinh hoạt và mua sắm hàng ngày, dự báo sẽ tăng lên 40 triệu vào năm 2021. Đây là những điều kiện rất tốt để các nhà bán lẻ online đầu tư, mở các gian hàng trực tuyến tại Việt Nam và tạo chỗ đứng vững chắc thị trường này.

Việt Nam hiện có 3 trang web TMĐT được lọt top 10 có nền tảng kinh doanh trực tuyến hàng đầu ở Đông Nam Á là Tiki, Sendo, Thế giới di động và đang cạnh tranh, có lúc vượt lên so với Lazada Việt Nam, Alibaba Việt Nam, Shopee Việt Nam và JD.com.vn - vốn là những trang TMĐT buôn bán trực tuyến quy mô rộng lớn và phạm vi hoạt động bao trùm ở khu vực Đông Nam Á.

Một trong những trở ngại chính trong lĩnh vực TMĐT ở Việt Nam là vấn đề hậu cần

Tuy nhiên, khi đầu tư và phát triển TMĐT, các DN cần chú ý các điểm sau đây.

TMĐT ở Việt Nam mới có 20% lượng giao dịch trực tuyến có liên quan đến các phương tiện thanh toán số, phần còn lại đến 80% đều thực hiện bằng việc nhận hàng đồng thời với giao tiền để thanh toán. Điều này, nói lên 2 vấn đề: NTD chưa quen nhiều với hình thức thanh toán trực tuyến mua hàng qua tài khoản các NH; giao dịch thương mại trực tuyến có khá nhiều trục trặc khiến niềm tin của NTD chưa thật đầy đủ trong phạm vi giao dịch B2C (Business to Customer - DN tới khách hàng lẻ).

Một số nhóm hàng lớn được giao dịch trên các trang web, cụ thể như: Điện tử và các phương tiện truyền thông 685 triệu USD; thời trang 661 triệu USD; đồ chơi 438 triệu USD; đồ nội thất và thiết bị gia dụng 478 triệu USD; thực phẩm và đồ dùng chăm sóc cá nhân 448 triệu USD...

Căn cứ số đó, các DN TMĐT cần đặc biệt lưu tâm về tiềm năng phát triển kinh doanh đối với các nhóm hàng chủ yếu đã thống kê ở trên.

Hiện nay, đa số các giao dịch đều thực hiện trên máy tính để bàn, trong 5 - 10 năm tới, chắc chắn việc giao dịch trên các thiết bị di động thông minh sẽ tăng lên rất nhanh nhờ sự thay đổi và cải tiến đổi mới hết sức nhanh chóng về các chức năng của các thiết bị di động của các hãng trong những năm gần đây.

DN Việt cần lưu ý những gì?

Về dịch vụ logistics, phục vụ TMĐT: Một trong những trở ngại chính trong lĩnh vực TMĐT ở Việt Nam là vấn đề hậu cần, đặc biệt là việc giao hàng cho khách. Hiện chỉ có 34% dân số Việt Nam đang sống ở các thành thị, điều đó cho thấy sẽ có một số đơn hàng được giao ở những khu vực còn xa xôi cách trở, điều kiện đi lại khó khăn.

Thực tế, có đến 34,1% NTD chưa hài lòng với dịch vụ chuyển phát hàng của các DN TMĐT. Ở Việt Nam, bình quân phải mất 5,6 ngày sản phẩm mới chuyển đến tay người nhận - được coi là tốc độ chậm thứ 2 khu vực Đông Nam Á. Hiện nay, một số trang TMĐT đã nhận rõ được vấn đề quan trọng này và đã đầu tư nhiều hơn nhằm rút ngắn thời gian giao hàng cho khách. Cụ thể: Tikinow hứa sẽ giao hàng bình quân trong 2h đồng hồ, Shopee giao hàng trong 4h, Sendo phấn đấu giao hàng trong 3h đồng hồ...

Trong thời gian tới, sự cạnh tranh giữa các trang TMĐT tại Việt Nam, ngoài chất lượng hàng hóa phục vụ, còn là tốc độ giao hàng - một trong những yếu tố quan trọng nhất để thu hút khách hàng. Giao hàng nhanh và đúng hẹn, cũng là một trong 3 xu hướng phát triển trọng tâm trong năm 2020 đó là tập trung vào gia tăng lợi nhuận thay vì tăng trưởng nhanh, tiếp theo là nỗ lực phát triển về cơ sở hạ tầng, nghiên cứu và tập trung phục vụ nhu cầu ngày càng đa dạng của cá khách hàng (theo các phân tích của IPRICE).

Trong những năm tới, bức tranh TMĐT Việt Nam sẽ có chiều hướng phát triển nhanh hơn, cạnh tranh hơn. Tuy nhiên, trong sự phát triển đó, vẫn còn rất nhiều thách thức ở phía trước.

Sân chơi TMĐT, theo dự đoán, trong những năm tới, 70 - 80% dành cho các tập đoàn TMĐT có thế mạnh ở khu vực và thế giới. Phần còn lại là dành cho các trang TMĐT Việt Nam, tập trung vào khai thác những thị trường ngách. Điều này, có cơ sở thực tế: Đầu tư TMĐT cần một số vốn rất lớn, do vậy, đối với các DN Việt, đa số vừa và nhỏ, sẽ là điều hết sức khó khăn. NTD, nhất là giới trẻ, đa số ưa chuộng hàng ngoại, qua các trang web lớn như Alibaba, Lazada, Ebay với lý do hàng hóa phong phú, đa dạng và chất lượng cao hơn so hàng Việt tương tự, hiện chưa có nhiều tiến bộ để cạnh tranh.

Môi trường cạnh tranh khắc nghiệt trong TMĐT - chắc chắn không dành chỗ cho những DN năng lực tổ chức yếu kém, công nghệ quản trị ở mức thấp, tiềm lực mạnh về mọi mặt chính - bài toán cạnh tranh lớn nhất của các DN Việt với các DN nước ngoài hiện nay và trong tương lai.

Vượt qua khó khăn, thách thức

Phần lớn các DN TMĐT ở Việt Nam còn chậm đầu tư và ít đầu tư cho hoạt động nghiên cứu thị trường, nghiên cứu và chăm sóc khách hàng.

Cơ sở hạ tầng, công nghệ chưa đáp ứng được so với yêu cầu khiến sự cạnh tranh của các DN Việt ngày càng khó khăn hơn. Ngoài ra, thách thức về an toàn an ninh mạng trong khi sử dụng, bảo mật cá nhân trong các giao dịch TMĐT ở Việt Nam... vẫn là những vấn đề thực sự cần những lời giải cho các DN và cơ quan quản lý nhà nước.

Qua những trở ngại thực tế cho thấy, cần phải có một số giải pháp hiệu quả nhằm thúc đẩy sự phát triển của TMĐT ở Việt Nam trong thời gian tới.

Trước hết, cần hoàn thiện môi trường pháp lý để TMĐT phát triển nhanh và bền vững. Cần thiết ban hành mới và bổ sung các điều luật và các quy định điều chỉnh hoạt động của TMĐT. Rà soát, bổ sung và ban hành những chính sách mới, tạo sự phát triển vững chắc trong khung khổ pháp lý ở các lĩnh vực như giám định, thanh toán điện tử, tạo niềm tin cho NTD.

Nhà nước cần có các chính sách đầu tư hạ tầng, phát triển kỹ thuật cho thanh toán điện tử, phát triển các dịch vụ công cho TMĐT. Mặt khác, cần tăng tỷ trọng trong việc ứng dụng TMĐT để mua sắm công, gắn với việc cải cách hành chính, nâng cao năng lực hành chính công, xây dựng chính phủ điện tử.

NHNN tiếp tục triển khai mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt, tiếp tục hoàn thiện các cơ sở pháp lý liên quan đến TMĐT. Đẩy mạnh cung cấp các dịch vụ công có như hải quan, thủ tục XNK hàng hóa, nộp thuế và sử dụng hóa đơn điện tử trong giao dịch một cách công khai minh bạch, nhằm góp phần chống thất thu NSNN và tạo điều kiện cạnh tranh lành mạnh giữa các DN.

Cần tiếp tục thực hiện thí điểm ở một số DN lớn trong lĩnh vực thương mại dịch vụ để kết nối máy tính tiền và các thiết bị thanh toán khác với cục thuế một cách liên tục của các đơn vị SXKD, cùng với việc phát hành hóa đơn điện tử 100% khi có quan hệ mua bán hàng hóa trên thị trường.

Đảm bảo an toàn trong giao dịch TMĐT, hạn chế việc virut tấn công vào các trang web, gây tổn thất. Chống xâm nhập vào các cột ATM với ý đồ xấu và các hành động buôn lậu, GLTM, SXKD hàng giả trên các trang mạng nội địa, cũng như quốc tế.

Đào tạo và đào tạo lại nguồn nhân lực cho TMĐT, tăng khả năng thiết kế các phần mềm ở trong nước, đóng góp cho sự phát triển của một nền kinh tế số và từng bước có thể XK. Nâng cao năng suất lao động trong TMĐT nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của từng cá thể hoạt động trong môi trường mạng, đủ sức theo kịp trình độ phát triển từng giai đoạn của các nước tiên tiến trong khu vực và quốc tế.

Đẩy mạnh công tác giám định để bảo mật cho các trang mạng một cách bền vững, cũng như những giao dịch mua bán ở trong nước, xuyên biên giới thông qua việc hợp tác trao đổi với các nước...

Vũ Vinh Phú