AI không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu
Bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc ITPC, nhấn mạnh sự phát triển nhanh chóng của AI đang làm thay đổi căn bản phương thức vận hành của doanh nghiệp sản xuất. Theo bà, AI hiện đã được ứng dụng sâu vào nhiều khâu then chốt như quản trị chuỗi cung ứng, lập kế hoạch và điều độ sản xuất, tối ưu hóa năng lượng, bảo trì dự đoán thiết bị và kiểm tra chất lượng sản phẩm bằng thị giác máy tính.
“Những mô hình nhà máy thông minh không còn là câu chuyện của tương lai, mà đang trở thành chuẩn mực mới của sản xuất toàn cầu. Doanh nghiệp Việt nếu không kịp thời nắm bắt sẽ gặp bất lợi lớn trong cạnh tranh và hội nhập”, bà Cao Thị Phi Vân nhận định.
Việc thúc đẩy ứng dụng AI trong sản xuất cũng phù hợp với định hướng lớn của Trung ương về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây được xem là nền tảng để nâng cao chất lượng tăng trưởng, gia tăng giá trị nội địa và từng bước đưa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Xu hướng AI và cơ hội cho doanh nghiệp Việt
Ở góc nhìn học thuật và công nghệ, Phó Giáo sư Ali Al-Dulaimi, Trưởng khoa Khoa học Máy tính và Công nghệ BUV, cho rằng làn sóng tự động hóa bằng AI đang phát triển rất nhanh trên thế giới. Không chỉ các tập đoàn đa quốc gia, ngày càng nhiều doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ cũng bắt đầu ứng dụng AI để giải quyết các “điểm nghẽn” trong sản xuất.
Theo ông Ali Al-Dulaimi, lợi thế của doanh nghiệp Việt Nam nằm ở khả năng tiếp cận công nghệ AI ngày càng dễ dàng nhờ các nền tảng mã nguồn mở và điện toán đám mây. “Vấn đề không còn là có công nghệ hay không, mà là doanh nghiệp có xác định đúng bài toán và triển khai AI đúng cách hay không”, ông phân tích.
Minh chứng thực tế được ông dẫn ra là một nhà máy lắp ráp điện tử quy mô vừa tại Bắc Ninh. Sau khi áp dụng hệ thống thị giác máy tính sử dụng các mô hình AI mã nguồn mở để kiểm tra lỗi hàn vi mạch, tốc độ phát hiện lỗi đã tăng gấp bốn lần, trong khi tỷ lệ phế phẩm giảm khoảng 15%. Quan trọng hơn, dữ liệu thu thập được từ AI giúp nhà máy cải tiến quy trình, giảm phụ thuộc vào kiểm tra thủ công.
Chiến lược và nhân lực – yếu tố quyết định
Nhận định ngành sản xuất Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng, Giáo sư Rick Bennett, Phó Hiệu trưởng kiêm Phó Chủ tịch Hội đồng Trường BUV, cho rằng AI đã trở thành động lực then chốt thúc đẩy năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh, không chỉ với các nhà máy lớn mà cả doanh nghiệp vừa và nhỏ. 
“Từ góc độ doanh nghiệp, câu hỏi cốt lõi hiện nay không còn là ‘có nên ứng dụng AI hay không’, mà là ‘triển khai AI như thế nào cho hiệu quả, có trách nhiệm và phù hợp với nguồn lực’”, ông Bennett nhấn mạnh.
Theo ông, AI không chỉ đơn thuần là công nghệ, mà là một hệ sinh thái dựa trên ba trụ cột: con người, quy trình và công nghệ. Nếu thiếu đội ngũ nhân lực có kỹ năng số, dữ liệu không được chuẩn hóa hoặc quy trình vận hành chưa sẵn sàng, ngay cả những giải pháp AI tiên tiến nhất cũng khó tạo ra giá trị bền vững.
Từ thực tiễn tư vấn và triển khai cho doanh nghiệp, ông Hoàng Văn Tam, Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành DigiTech Solutions, cho rằng nhiều doanh nghiệp Việt đang chịu áp lực lớn trong việc đảm bảo tiến độ giao hàng, kiểm soát chất lượng, tinh gọn phân phối và giải quyết bài toán nhân lực, an toàn lao động.
Trước tình hình đó, AI được xem là công cụ hỗ trợ ra quyết định nhanh và chính xác hơn, chứ không phải để thay thế hoàn toàn con người. “Doanh nghiệp có thể bắt đầu từ những ứng dụng nhỏ nhưng hiệu quả rõ rệt, như phân tích dữ liệu sản xuất, dự báo rủi ro trễ đơn hàng, hay kết hợp AI với các hệ thống ERP và MES hiện hữu để tối ưu điều độ sản xuất”, ông Tam chia sẻ.
Theo ông, cách tiếp cận phù hợp là triển khai thí điểm ở một số khâu then chốt, sau đó đánh giá hiệu quả trước khi nhân rộng, tránh đầu tư dàn trải và gây lãng phí nguồn lực.
AI và yêu cầu chuẩn xanh toàn cầu
Vai trò của AI trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn xanh quốc tế, đặc biệt là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu. Theo các chuyên gia, AI có thể giúp doanh nghiệp theo dõi mức tiêu thụ năng lượng theo thời gian thực trên từng đơn vị sản phẩm, qua đó minh bạch hóa dữ liệu phát thải.
Khoản tiết kiệm năng lượng nhờ AI, trung bình từ 15–20%, không chỉ giúp giảm chi phí mà còn tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn xanh ưu đãi, tái đầu tư cho công nghệ và nâng cấp dây chuyền sản xuất. “Trong tương lai gần, dữ liệu do AI tạo ra sẽ là ‘tấm hộ chiếu xanh’ giúp hàng hóa Việt Nam đi xa hơn trên thị trường quốc tế”, Phó Giáo sư Ali Al-Dulaimi nhận định.
AI đang từng bước trở thành “trợ lý số” không thể thiếu trong các nhà máy Việt Nam. Việc ứng dụng AI để tối ưu quy trình không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí, nâng cao năng suất, mà còn là chìa khóa để đáp ứng các chuẩn mực toàn cầu về chất lượng và môi trường. Tuy nhiên, để AI thực sự phát huy hiệu quả, doanh nghiệp cần chiến lược rõ ràng, đầu tư cho con người và triển khai theo lộ trình phù hợp. Trong cuộc đua chuyển đổi số, những doanh nghiệp đi sớm, đi chắc sẽ có cơ hội bứt phá và giữ vững vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.
L.T
