Về kinh tế, HTX, LHHTX, THT tiếp tục chứng tỏ vai trò nâng cao hiệu quả kinh tế cho các hộ thành viên.
Thông qua việc cung ứng đầu vào tập thể (giống, vật tư, phân bón) và tổ chức tiêu thụ sản phẩm đầu ra tập trung, các HTX giúp thành viên giảm chi phí sản xuất 8-21% và tăng giá bán sản phẩm 10-12% so với khi từng hộ tự làm đơn lẻ. Nhờ sức mạnh hợp tác, các hộ thành viên được hưởng lợi từ quy mô kinh tế, mua chung giá rẻ hơn và bán chung được giá hơn.
Báo cáo của Cục Thống kê cũng cho thấy, khu vực KTTT, HTX đóng góp trực tiếp khoảng 4,8% GDP cả nước và gián tiếp (thông qua kinh tế hộ thành viên) lên tới khoảng 30% GDP. Dù 4,8% GDP là chưa cao so với tiềm năng (trung bình toàn cầu khu vực HTX đóng góp khoảng 10% GDP), nhưng con số này khẳng định vai trò nền tảng của KTTT trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần ở Việt Nam.
Về văn hóa, nhiều HTX, đặc biệt các HTX gắn với làng nghề truyền thống, du lịch cộng đồng, đã góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa bản địa. Thông qua mô hình HTX, các nghệ nhân, nông dân liên kết khôi phục các nghề truyền thống (dệt thổ cẩm, gốm, mây tre đan, làm nón…) và quảng bá sản phẩm thủ công mỹ nghệ ra thị trường. Chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm) triển khai rộng khắp cũng gắn với vai trò của HTX trong thương mại hóa “đặc sản” địa phương.
Mỗi sản phẩm OCOP của HTX không chỉ mang giá trị kinh tế, mà còn là “sản phẩm văn hóa” chứa đựng câu chuyện, bản sắc riêng của vùng miền. Chẳng hạn, HTX dệt thổ cẩm ở các tỉnh Tây Nguyên không chỉ bán vải vóc, mà qua đó còn giữ gìn họa tiết, kỹ thuật dệt cổ truyền của dân tộc mình. Hay các HTX du lịch cộng đồng (homestay, farmstay) ở miền núi phía Bắc vừa kinh doanh dịch vụ, vừa giới thiệu đến du khách về phong tục tập quán, ẩm thực, lễ hội truyền thống của người dân tộc thiểu số. Thông qua HTX, văn hóa bản địa được bảo tồn trong quá trình phát triển kinh tế, tạo nên sự phát triển bền vững về cả vật chất lẫn tinh thần.
Về chính trị, phong trào HTX phát triển rộng khắp cả nước đã góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh. Nhiều HTX lớn có tổ chức cơ sở Đảng, đoàn thể (Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ…) hoạt động hiệu quả, trở thành cầu nối quan trọng giữa Đảng, chính quyền với nhân dân.
HTX là môi trường thuận lợi phát huy dân chủ cơ sở: các thành viên tham gia thảo luận, biểu quyết quyết định phương án sản xuất kinh doanh, bầu Hội đồng quản trị… Qua đó, người dân rèn luyện kỹ năng làm việc tập thể, ý thức trách nhiệm cộng đồng.
Ở nhiều địa bàn nông thôn, HTX chính là hạt nhân đoàn kết tập hợp nông dân, xóa dần tư tưởng cục bộ, khuyến khích tinh thần tương trợ lẫn nhau. Lãnh đạo HTX thường là những người uy tín tại địa phương, phối hợp chặt chẽ với chính quyền xã trong việc vận động quần chúng thực hiện chủ trương, chính sách. Nhờ đó, nơi nào có HTX vững mạnh, nơi đó an ninh chính trị và trật tự xã hội ổn định, tệ nạn xã hội giảm, việc giải quyết mâu thuẫn nội bộ cũng thuận lợi hơn.
Có thể nói, phát triển KTTT, HTX chính là phát huy sức mạnh tổ chức quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng, góp phần xây dựng nông thôn mới văn minh, dân chủ, kỷ cương.
Về xã hội, KTTT, HTX có vai trò không thể thiếu trong việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới, phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Đến cuối năm 2025, ước tính trên 80% số xã đạt tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất trong Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới, mà hạt nhân là có HTX hoạt động hiệu quả trên địa bàn. Mô hình HTX sản xuất gắn với chuỗi giá trị được xem là giải pháp tổ chức lại sản xuất hiệu quả nhất hiện nay, giúp tạo việc làm, tăng thu nhập, giảm nghèo bền vững cho người dân nông thôn, nhất là tại vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số.
Việc phát triển HTX ở những địa bàn khó khăn mang lại nhiều ý nghĩa xã hội: vừa khai thác tiềm năng địa phương (đặc sản, nghề truyền thống), vừa hạn chế tình trạng di cư lao động khi nông dân có thể làm giàu ngay trên quê hương. Điển hình như tỉnh Sơn La, nhờ phát triển mạnh các HTX cây ăn quả, rau an toàn ở Mộc Châu, Yên Châu, Sông Mã… đã hình thành các vùng sản xuất tập trung rộng hàng chục nghìn hecta, tạo việc làm ổn định cho hàng vạn lao động địa phương và đóng góp đáng kể vào công cuộc xóa đói giảm nghèo của tỉnh…
Anh Minh
