Về Hải Hậu thăm cây cầu ngói hơn 500 năm tuổi và khám phá những nét độc đáo cổ truyền trong lễ hội chùa Lương

Cầu ngói chợ Lương. Ảnh: Internet

Cầu ngói chợ Lương với kiến trúc cổ, mái ngói, được xây dựng từ đầu thế kỷ XVI, nằm cạnh ngôi chùa Phúc Lâm, người địa phương gọi là chùa Lương. Cây cầu Ngói cong như hình Rồng cuộn bay, nằm trên con đường dẫn vào chùa, cầu Ngói cách chùa Lương, đình Phong Lạc khoảng 100m, trở thành một cụm di tích nổi tiếng của vùng đất này. Cả ba công trình đều có cùng niên đại xây dựng nên người dân quen gọi là cầu Ngói, chùa Lương, đình phong Lạc.

Cụm di tích này được xây dựng gắn liền với công cuộc khai hoang lấn biển 500 năm trước của những người đã khai khẩn mảnh đất Quần Anh xưa, nay là xã Hải Anh, huyện Hải Hậu. Trải qua hàng trăm năm, cụm di tích cầu Ngói, chùa Lương, đình Phong Lạc vẫn còn khá nguyên vẹn. 

Cầu ngói chợ Lương được bắc qua con sông Trung Giang, một con sông nhỏ chạy dọc theo xã Hải Anh và được xây dựng theo lối “thượng gia hạ trì”, (trên là nhà dưới là sông). Cầu có 9 gian được dựng trên 18 cột đá vuông. Phía trên cột đá là hệ thống xà ngang, xà dọc bằng gỗ lim to chắc để đỡ dầm cầu và nâng sàn cầu. Mái cầu lợp ngói vảy rồng, có hình dáng cong cong tựa như mình rồng đang uốn khúc. Cầu ngói không chỉ là công trình giao thông mà còn là công trình văn hóa, niềm tự hào của người dân xã Hải Anh.

Cả khu vực rộng lớn xung quanh cụm di tích cầu Ngói - chùa Lương là không gian chính tổ chức lễ hội truyền thống vào tháng Ba âm lịch hàng năm của địa phương. Ảnh: Internet

Ngày nay, bên cạnh cây cầu ngói có nhiều cây cầu đá được xây dựng nhưng người dân ở đây, nhất là các bạn trẻ lại luôn chọn cầu ngói là điểm hẹn vì nét cổ kính, thơ mộng của nó. Trải qua 500 năm, cầu ngói chợ Lương Nam Định vẫn giữ nguyên dáng vẻ vốn có thuở ban đầu. Với sự bào mòn của thời gian, cây cầu nhiều lần được duy tu, sơn sửa, nhưng nét kiến trúc độc đáo riêng có vẫn giữ được và không lẫn với bất cứ cây cầu ngói nào trên cả nước.

Theo sử sách ghi lại, cách đây 534 năm về trước, tứ tổ khai sáng gồm: Vũ Chi, Trần Vũ, Phạm Cập, Hoàng Gia và 9 dòng họ từ khắp mọi nơi đều hội tụ về sinh cơ để lập nghiệp. Và mảnh đất Quần Anh xưa chính là dấu tích cho cuộc khai hoang, lấn biển của "Tứ cửu tộc" đã nhìn ra thế đất để tụ dân.

Và để tưởng nhớ công ơn vĩ đại "Tứ tính Cửu tộc" có công khai hoang mở đất, xây làng, dạy nghề, dạy chữ thì hàng năm xã Hải Anh đã tổ chức lễ kỷ niệm Thủy Tổ đã khai sáng vào tiết Đông chí và mở thêm hội cầu phúc vào trung tuần tháng 3 tại đình Phong Lạc.

Năm 1804 Quần Anh đã phân xã: Quần Anh Thượng, Quần Anh Hạ, Quần Anh Trung và hình thức lễ hội chùa Lương Hải Hậu đã được mở rộng gồm cả phần lễ và phần hội. Bắt đầu từ ngày 14 rước truyền kinh vào chùa xã Trung, đến ngày 16 rước truyền kinh vào chùa xã Hạ.

Đến năm 1990 thì lễ hội đã được phục hồi tại Cầu Ngói - Chùa Lương - Đền thờ Thủy Tổ và đã được nhà nước cấp bằng di tích lịch sử văn hóa. Từ mảnh đất địa linh nhân kiệt này đã làm nổi bật tính truyền thống, sự đoàn kết máu thịt của tổ tiên cha ông ta để tạo lên mảnh đất huyện Hải Hậu phồn vinh, giàu mạnh với 4 lần vinh danh là anh hùng và nông thôn mới. 

Lễ hội chùa Lương (hay còn được gọi là lễ hội Quần Anh) được ra đời từ thế kỷ thứ XVI. Trải qua bao năm tháng thăng trầm của thời gian, lễ hội chùa Lương - đền thờ Thủy Tổ, Cầu ngói đã trở thành biểu tượng văn hóa tâm linh, tín ngưỡng, hội tụ tinh thần đoàn kết của cả cộng đồng và đã đi sâu vào trong tiềm thức của mỗi người dân Hải Hậu. Mục đích muốn nhắc nhở con cháu đời sau phải nhớ đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" với bậc tổ tiên và các bậc tiền nhân đã có công khởi nghiệp, mở đất lấn biển. 

  Lễ hội chùa Lương Hải Anh được tổ chức hàng năm từ ngày 13/03 - 16/03 âm llịch. Ảnh: Internet

Cứ đến ngày 13 - 16/3 âm lịch hàng năm thì lễ hội chùa Lương lại được tổ chức sôi động tại xã Hải Anh, huyện Hải Hậu. Lễ hội truyền thống chùa Lương được tổ chức văn minh, tiết kiệm và đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa tâm linh không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân Hải Anh nói riêng và dân Hải Hậu nói chung.

Vào những ngày này hàng năm thì tại di tích chùa Lương thường diễn ra những nghi thức tế lễ sang trọng, tôn nghiêm đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng thờ Phật và bày tỏ tấm lòng tri ân công đức của nhân dân Hải Anh đối với những vị thủy tổ có công tạo dựng cuộc sống ấm no cho nhân dân.

Lễ hội chùa Lương, được chia làm 2 phần chính: phần lễ và phần hội: Phần lễ chùa Lương sẽ bao gồm các lễ như: lễ Kỳ Yên, lễ cầu phúc, lễ Phật, rước kiệu...Đây là những phần lễ được nhà chùa tổ chức cực kỳ long trọng, tôn nghiêm. Riêng phần rước kiệu là một trong những phần lễ thu hút đông đảo quần chúng nhân dân tham gia. Đội rước kiệu chủ yếu đến từ khắp những xóm làng quanh xã của huyện, các hội tập phúc (nơi có thờ các bà Chúa). 

Tại sân đình chùa tổ chức cũng lễ và rước kiệu xung quanh làng với cờ trống nhộn nhịp, tấp nập trong nhiều màu sắc vàng, đỏ nổi bật một vùng trời. Đoàn rước kiệu cực kỳ đông và kéo dài tần mấy cây số và được tiến hành rước quanh xã Hải Anh. Người tham gia rước kiệu sẽ mặc quần áo cực kỳ trang nghiêm, tất cả đều được mặc những bộ đồ được thiết kế dành riêng cho nghi lễ rước kiệu. Mỗi đoàn tham gia đều được trang bị đầy đủ các loại kiệu tự: Nhang án, kiều võng, đội bảo vệ, đội kèn, đội cờ, đội trống, đội khênh các kiệu...rất đông vui và nhộn nhịp.

Phần hội chùa Lương chủ yếu là những hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian như: hát văn, hát chèo, trống hội, hát đối, nhạc kèn hay những trò chơi dân gian sôi động như: kéo co, đi kheo, chơi cờ, múa lân - sư – rồng... thu hút hàng trăm, hàng ngàn dân địa phương cũng như du khách thập phương, con em xa quê trở về đây tham dự.

Được biết, trong lễ hội chùa Lương năm nay: Phường rối nước cổ truyền Nam Chấn sẽ tham gia góp mặt 2 show diễn phục vụ bà con vào chiều và tối chủ nhật (13/3 âm lịch) tại sân khấu rối nước ( cạnh sân khấu chính) - về dự buổi biểu diễn có các nghệ nhân, nghệ sỹ và các chuyên gia hàng đầu của làng rối nước Nam Chấn xã Hồng Quang, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Nhằm gìn giữ bảo tồn nét đẹp truyền thống của các cụ ngày xưa để lại.

Bên cạnh những hoạt động truyền thống hàng năm vẫn diễn ra như: Triển lãm cây cảnh – giao lưu nghệ thuật Bonsai, các tiết mục dân gian, hội diễn thể dục thể thao, giao lưu văn nghệ liên tục vào các buổi tối tại sân khấu chính. Năm nay có thêm sự góp mặt của các hoạt động đặc sắc chưa từng có trước đây: Triển lãm Ảnh nghệ thuật “Quần Anh – Hải Hậu Đất và Người” của các nhiếp ảnh gia VN, Biểu diễn rối nước truyền thống cạnh sân khấu chính, Gian hàng trưng bày và giới thiệu các đặc sản OCOP của tỉnh Nam Định và các tiết mục khác.

Về tham dự lễ hội chùa Lương Hải Anh du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp mộc mạc, thanh bình của quê hương Hải Hậu với hình ảnh cây cầu ngói hơn 500 tuổi, chợ quê, giếng chùa...mà sẽ được đắm chìm trong các hoạt động văn hóa truyền thống dân gian, có các trải nghiệm rất mới và thú vị.

PV (t/h)