Xây dựng lộ trình chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp công nghiệp

Đây là diễn đàn chuyên sâu với những phân tích, nhận định đa chiều, đánh giá khách quan về tầm quan trọng và ý nghĩa của việc phát triển kinh tế tuần hoàn; cung cấp kiến thức cho doanh nghiệp về sử dụng dữ liệu phát thải, phương pháp giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và xây dựng lộ trình chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp công nghiệp, xây dựng và cơ sở hạ tầng.

Xu hướng tất yếu trên toàn cầu

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Nguyễn Tường Văn, Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho rằng: Tăng trưởng xanh, chuyển đổi năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính đã trở thành xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Đây là cơ hội để Việt Nam phát triển, tái cơ cấu lại các nền kinh tế theo hướng xanh, giảm phát thải khí nhà kính và bền vững.

Phát triển kinh tế theo hướng xanh hóa đã được Đảng và Nhà nước quan tâm ngay từ những năm Việt Nam bắt đầu thực hiện công cuộc đổi mới, đặc biệt là từ khi chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế gắn với cơ cấu lại nền kinh tế theo tinh thần của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, gắn phát triển nhanh với phát triển bền vững dựa vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, hạn chế sử dụng tài nguyên không có khả năng tái tạo. Nhiều định hướng, chiến lược về tăng trưởng xanh, phát triển bền vững cũng đã được ban hành tạo điều kiện thuận lợi để chuyển đổi sang nền kinh tế xanh.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng, triển khai các chủ trương của Đảng, Nhà nước nêu trên, Chính phủ Việt Nam đang rất nỗ lực để vừa phát triển kinh tế bền vững vừa đảm bảo thực hiện các cam kết tại Hội nghị các Bên tham gia công ước khung của Liên hợp quốc (COP), đặc biệt là cam kết đóng góp có trách nhiệm về thực hiện các hành động giảm phát thải khí nhà kính cùng cộng đồng quốc tế. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 của Việt Nam và Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, trong đó xác định cụ thê các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ với mục tiêu và lộ trình để đạt phát thải ròng về “0” vào năm 2050.

Việt Nam cũng cập nhật đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) năm 2022 với mục tiêu giảm phát thải không điều kiện đến năm 2030 lên đến 15,8% và mục tiêu có điều kiện (với sự hỗ trợ của quốc tế) lên đến 43,5% so với kịch bản phát triển thông thường. Với mục tiêu này, các bộ, ngành đều phải xây dựng kế hoạch và nỗ lực thực hiện cắt giảm phát thải khí nhà kính vào năm 2030, hướng đến trung hòa các-bon, đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Đây đều là những mục tiêu rất tham vọng nhưng cũng đầy thách thức, đòi hỏi nguồn lực về tài chính và công nghệ vô cùng lớn.

Theo Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn, cùng với mục tiêu phát triển KT-XH, tỉnh Bắc Ninh sớm định hướng cùng với tăng trưởng kinh tế là quan tâm đến bảo vệ môi trường, quan tâm đến văn hóa xã hội hướng đến mục tiêu phát triển bền vững. Năm 2007, Bắc Ninh đã xây dựng Chương trình nghị sự 21 về Chiến lược phát triển bền vững của tỉnh giai đoạn 2006-2010, định hướng đến năm 2020; đã xây dựng các Kế hoạch, chương trình thực hiện các chỉ đạo của Chính phủ về Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững, về chiến lược tăng trưởng xanh.

Bắc Ninh đã thể hiện quan điểm phát triển bền vững, kinh tế xanh trong các Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh, các kế hoạch phát triển KT-XH 5 năm và hàng năm; và gần đây nhất là thể hiện trong Quyết định 1589 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tỉnh Bắc Ninh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, Quyết định 728 về Quy hoạch chung đô thị Bắc Ninh đến năm 2045. Quá trình thực hiện, Bắc Ninh đã đạt được một số kết quả nhất định: Theo công bố đánh giá chỉ số xanh cấp tỉnh (PGI) do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ công bố vào tháng 4/2023, Bắc Ninh đứng thứ 3 cả nước.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn thẳng thắn nhìn nhận, vấn đề phát triển kinh tế xanh, tăng trưởng xanh nói chung và vấn đề chuyển đổi năng lượng xanh, kinh tế xanh trong ngành công nghiệp trên địa bàn tỉnh vẫn còn những tồn tại, hạn chế (ví dụ như vấn đề ô nhiễm công nghiệp làng nghề, vấn đề chuyển đổi công nghệ cao, công nghệ sạch của doanh nghiệp,… ).

Kiến tạo thể chế, chính sách cho tăng trưởng xanh

Để giải quyết các vấn đề nêu trên, trước mắt và lâu dài, cơ quan quản lý Nhà nước Trung ương và địa phương cần tiếp tục đẩy mạnh kiến tạo thể chế, chính sách cho tăng trưởng xanh đến năm 2030 định hướng đến năm 2050 ở Việt Nam; tăng cường đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế theo chiều sâu dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới, sáng tạo; Xây dựng chính sách, công cụ về huy động nguồn vốn cho phát triển nhanh và bền vững; Hoàn thiện khung khổ pháp lý cho trái phiếu xanh và bảo hiểm xanh; Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho tín dụng xanh và ngân hàng xanh. Và cuối cùng là nâng cao khả năng tiếp cận tài chính xanh.

Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn cho hay: Đối với Ngành Xây dựng, đóng góp vào phát thải khí nhà kính quốc gia từ hai nguồn chính. Nguồn thứ nhất là phát thải từ quá trình công nghiệp gọi tắt là IP (phát thải khí nhà kính thông qua các phản ứng hóa học) trong sản xuất vật liệu xây dựng, phần lớn là sản xuất xi măng, khí nhà kính phát thải trong quá trình nung clinker. Nguồn phát thải thứ hai từ quá trình sử dụng năng lượng là nhiên liệu hóa thạch cho các hoạt động và vận hành sản xuất, thương mại gọi là phát thải trực tiếp, thuộc nhóm phát thải năng lượng.

Theo số liệu kiểm kê, tổng phát thải khí nhà kính đối với sản xuất vật liệu xây dựng năm 2014 là 59,91 triệu tấn CO2 tương đương và năm 2022 là 101,89 triệu tấn CO2 tương đương. Sản xuất vật liệu xây dựng, xi măng sử dụng năng lượng và lượng lớn nhiên liệu hóa thạch, đất sét. Bên cạnh đó, việc phát thải từ quá trình sử dụng điện lưới cho các hoạt động sản xuất, thương mại đã được tính đến trong hệ thống kiểm kê quốc gia thuộc nhóm sản xuất năng lượng và được xem là phát thải gián tiếp. Việc giảm nhu cầu sử dụng điện trong hoạt động sản xuất cũng sẽ đóng góp vào giảm nhu cầu sản xuất năng lượng và giảm phát thải khí nhà kính.

Nhằm hiện thực hóa các mục tiêu đề ra, Bộ Xây dựng đã ban hành Kế hoạch hành động của ngành Xây dựng ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2022-2030, tầm nhìn đến năm 2050 thực hiện cam kết của Việt Nam tại hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP 26) và Quyết định giao nhiệm vụ cho các đơn vị triển khai Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030 và Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính trong xây dựng công trình, sản xuất vật liệu xây dựng, phát triển đô thị, hạ tầng kỹ thuật đô thị xanh, chống chịu với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng đang sớm hoàn thiện văn bản pháp lý về quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật. Bộ tiêu chí hướng dẫn thiết kế công trình xanh cần được thường xuyên rà soát, bổ sung, chỉnh sửa, ban hành mới để thúc đẩy, hỗ trợ thực hiện thiết kế, thi công và vận hành các dự án, công trình xanh, công trình hiệu quả năng lượng đạt các tiêu chuẩn, chứng nhận về sử dụng hiệu quả năng lượng, tài nguyên, phát thải thấp, trung hòa carbon.

Đáng chú ý, về nguồn nhân lực, cần tăng cường nhận thức, nâng cao năng lực chuyên môn cho các đối tượng liên quan đáp ứng các yêu cầu về quản lý, nghiên cứu, tư vấn thiết kế, thi công xây dựng, đánh giá, chứng nhận, quản lý vận hành các dự án, công trình, sản phẩm vật liệu xây dựng xanh, thân thiện với môi trường.

Đối với doanh nghiệp, việc đạt được tính bền vững là một hành trình dài và đầy thách thức, mỗi đơn vị cần vạch ra lộ trình rõ ràng và cụ thể để tối ưu nguồn lực và nắm bắt cơ hội. Việc thực hiện kiểm kê khí thải nhà kính được xem là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp nhận định số liệu phát thải, từ đó làm cơ sở để nhà quản trị hoạch định chiến lược giảm phát thải có lộ trình và hiệu quả.

Đối với người dân cũng như doanh nghiệp là trung tâm trong chuyển đổi xanh, cần tích cực hơn nữa trong việc góp phần xanh hóa khi tham gia chuỗi giá trị sản xuất thông qua tiêu dùng, sinh hoạt, lao động bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Việt Anh