Theo Bộ Tài chính, đến cuối năm 2024, cả nước vẫn còn hơn 11.000 cơ sở nhà, đất công chưa được xử lý hiệu quả; trong đó nhiều công trình bị chiếm dụng hoặc xuống cấp nghiêm trọng. Hiện nay nhiều tỉnh, thành còn lúng túng trong việc phân loại tài sản, xác định giá trị và xây dựng kế hoạch xử lý cụ thể.
Bên cạnh đó, còn nhiều vướng mắc như: chưa xác lập được quyền sở hữu đối với tài sản của cơ quan Trung ương; pháp lý chồng chéo giữa Luật Đất đai, Luật Ngân sách Nhà nước và Luật Tài sản công; thiếu nhân lực chuyên trách ở cơ sở; tâm lý e ngại trách nhiệm và tình trạng bất cân xứng, nơi thừa trụ sở, nơi lại thiếu đất xây trường học, bệnh viện.
Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Bùi Văn Khắng thì, xử lý tài sản công dôi dư là nhiệm vụ khó, phức tạp nhưng bắt buộc. Nếu làm không nghiêm túc sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều hành, quản lý và phát triển kinh tế - xã hội. Chính vì vậy, Bộ Tài chính yêu cầu các đơn vị tập trung chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch khai thác, xử lý theo đúng quy định pháp luật; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra để phát hiện, xử lý kịp thời các trường hợp thực hiện chậm hoặc sai quy định.
Nhiều chuyên gia phân tích, sau khi sáp nhập tỉnh, hàng chục nghìn trụ sở cơ quan hành chính có thể dôi dư. Do đó, việc xử lý hiệu quả các trụ sở này không chỉ tránh lãng phí mà còn có thể thêm nguồn lực lớn để đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội. Tuy nhiên, để làm được điều đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Trung ương và địa phương, cùng với các giải pháp đồng bộ, minh bạch và quyết liệt.
Ông Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nêu quan điểm, đây là một bài toán phức tạp cần được tính toán, quy hoạch, đưa ra giải pháp để tránh lãng phí nguồn lực. Có hai nhóm tài sản công dôi dư sau khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính, bao gồm: trụ sở hành chính và trang thiết bị trong trụ sở. Trong đó, các trang thiết bị (bàn ghế, máy tính, máy in, xe ô tô…) xử lý dễ hơn thông qua bán đấu giá, nhưng với trụ sở dôi dư thì việc xử lý rất phức tạp.
"Phải kiên quyết xử lý những bất hợp lý trong sử dụng tài sản công, bởi đây là nguồn lực rất lớn và cũng rất quan trọng. Muốn công khai, minh bạch, cần phải có thống kê số lượng cấp tỉnh, thành phố quản lý ra sao, rồi cấp huyện quản lý thế nào. Việc này cũng phụ thuộc vào phương án sáp nhập tỉnh, thành để có sự sắp xếp hợp lý ", ông Chính nhấn mạnh.
PGS. TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá, Bộ Tài chính cho biết, để sử dụng tài sản công dôi dư sau sáp nhập trước hết cần kiểm kê, đánh giá và công khai minh bạch quỹ nhà đất công. Cụ thể, tổng rà soát, cập nhật dữ liệu về tình trạng sử dụng nhà đất công, nhất là các tài sản dôi dư do sắp xếp lại bộ máy; xây dựng hệ thống dữ liệu số hóa để theo dõi và quản lý tài sản công minh bạch.
Từ góc độ tài chính công, PGS. TS. Ngô Trí Long cho rằng, điều kiện tiên quyết để khai thác hiệu quả tài sản công dôi dư sau sáp nhập là sự minh bạch và quản lý có hệ thống, bắt đầu từ khâu kiểm kê và xây dựng dữ liệu.
Về giải pháp cụ thể, PGS. TS. Ngô Trí Long cho rằng, cần điều chuyển trụ sở dôi dư cho các cơ quan đang thiếu hoặc phải làm việc trong điều kiện xuống cấp, thay vì thuê mới hoặc xây dựng mới tốn kém. Đồng thời, cần linh hoạt điều chỉnh công năng để phục vụ các mục tiêu công như bệnh viện, trường học, nhà ở công vụ, trung tâm hành chính, ký túc xá hay các cơ sở đào tạo công chức.
PGS. TS. Ngô Trí Long lưu ý, cần kiểm tra và xử lý nghiêm những trường hợp để tài sản công bỏ hoang hoặc sử dụng sai mục đích. Đồng thời, phải có cơ chế ràng buộc trách nhiệm cụ thể đối với lãnh đạo đơn vị sở hữu tài sản công bị lãng phí.
Đặc biệt, cần xây dựng cơ chế thu hồi tài sản công bị chiếm dụng, sử dụng sai mục đích, điều mà hiện nay còn thiếu các công cụ thực thi đủ mạnh. Nếu không có chế tài rõ ràng, tình trạng buông lỏng quản lý, sử dụng tùy tiện sẽ tiếp tục kéo dài, gây thiệt hại không nhỏ cho ngân sách Nhà nước.
PV (t/h)
