Số liệu thống kê những tháng cuối năm 2025 cho thấy nhu cầu tiêu thụ tại thị trường EU đang trên đà hồi phục mạnh mẽ, tạo đà tăng trưởng ấn tượng cho nhiều nhóm hàng nông sản chủ lực của Việt Nam.
Đối với ngành thủy sản, tính riêng tháng 11/2025, kim ngạch xuất khẩu đã đạt mức tăng trưởng đột biến hơn 64% so với cùng kỳ năm trước. Lũy kế 11 tháng, toàn ngành đạt 10,5 tỷ USD, trong đó thị trường EU đóng góp hơn 1 tỷ USD, tăng 17,4%. Đáng chú ý, nhóm thủy sản nuôi trồng đang chiếm ưu thế lớn, trong khi thủy sản khai thác vẫn chịu áp lực từ các quy định chống khai thác bất hợp pháp (IUU). Các doanh nghiệp đầu ngành như Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta đang đẩy mạnh chiến lược gia tăng giá trị thông qua các dòng sản phẩm chế biến sâu (tôm Nobashi, tôm tẩm bột) và mở rộng vùng nuôi đạt chuẩn quốc tế (ASC) để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về truy xuất nguồn gốc và phúc lợi động vật.
Điểm sáng nổi bật nhất trong bức tranh xuất khẩu sang EU năm nay thuộc về ngành rau quả. Với tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong các thị trường, kim ngạch xuất khẩu rau quả sang EU trong 9 tháng đầu năm đã tăng hơn 51%, dự kiến cả năm 2025 tiệm cận mốc 400 triệu USD – mức kỷ lục từ trước đến nay. Chanh leo là mặt hàng dẫn đầu với tỷ trọng chiếm khoảng 25% tổng kim ngạch và mức tăng trưởng trên 100%. Xu hướng tiêu dùng xanh tại châu Âu đang tạo cơ hội lớn cho các sản phẩm như dứa, xoài, dừa, đặc biệt là nhóm hàng đã qua chế biến như trái cây sấy, đông lạnh và nước ép.
Ở nhóm lương thực, hạt gạo Việt Nam cũng đang thâm nhập sâu hơn vào phân khúc cao cấp. Sự kiện Công ty Cổ phần Lương thực A AN ký kết hợp tác phân phối độc quyền với đối tác tại Cộng hòa Liên bang Đức là minh chứng cho thấy doanh nghiệp Việt đã sẵn sàng cạnh tranh bằng thương hiệu và chất lượng, thay vì chỉ xuất khẩu gạo bao lỏng lẻo như trước đây.
Đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường, năng lực sản xuất trong nước cũng được củng cố mạnh mẽ. Điển hình là việc WestFood đưa vào vận hành nhà máy chế biến nông sản quy mô lớn tại Hậu Giang với công suất 30.000 tấn thành phẩm/năm, khẳng định quyết tâm chuyển dịch cơ cấu từ bán thô sang bán tinh của ngành nông nghiệp.
Bên cạnh đà tăng trưởng về giá trị, một tín hiệu tích cực mang tính nền tảng trong năm 2025 là việc số lượng cảnh báo vi phạm về an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật (SPS) từ phía EU đối với nông sản Việt Nam đã giảm gần 50% so với năm 2024 (từ 114 xuống còn 60 cảnh báo).
Kết quả này phản ánh sự chuyển biến trong tư duy quản lý và sản xuất của cả cơ quan chức năng và cộng đồng doanh nghiệp. Thay vì thụ động ứng phó khi sự việc đã rồi, các đơn vị đã chủ động cập nhật và điều chỉnh quy trình sản xuất ngay từ đầu để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh và quy cách ghi nhãn.
Công tác hỗ trợ pháp lý và kỹ thuật cũng được đẩy mạnh. Trong năm qua, Văn phòng SPS Việt Nam đã tổng hợp và phổ biến gần 1.000 thông báo từ các nước thành viên WTO, đồng thời phát hành các bộ tài liệu hướng dẫn thực thi quy định SPS cho từng nhóm ngành hàng cụ thể. Các hội nghị chuyên đề về cam kết SPS trong khuôn khổ Hiệp định EVFTA được tổ chức thường xuyên, giúp doanh nghiệp nắm bắt kịp thời các thay đổi trong quy định của thị trường nhập khẩu.
Đáng chú ý, tư duy tiếp cận thị trường của doanh nghiệp Việt cũng đang có sự đổi mới. Không chỉ dừng lại ở việc tìm kiếm nhà nhập khẩu, nhiều đơn vị đã chủ động thiết lập hiện diện thương mại, xây dựng kho ngoại quan và hệ thống logistics ngay tại EU. Cách làm này giúp tối ưu hóa chi phí vận chuyển, rút ngắn thời gian giao hàng và đảm bảo sự lưu thông ổn định của hàng hóa.
Tuy nhiên, EU vẫn là thị trường có tiêu chuẩn thuộc nhóm cao nhất thế giới với các quy định thường xuyên được cập nhật, điển hình như Quy định chống phá rừng (EUDR) hay các yêu cầu về chuyển đổi xanh. Do đó, các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp cần tiếp tục đầu tư bài bản cho hệ thống truy xuất nguồn gốc, minh bạch hóa dữ liệu vùng trồng và kiên định với chiến lược phát triển bền vững. Việc chuyển dịch từ tư duy “đi xin thị trường” sang “xây dựng và phát triển thị trường” sẽ là chìa khóa để nông sản Việt Nam củng cố vị thế và duy trì đà tăng trưởng trong dài hạn.
Nguyễn Thanh (t/h)
