Chuyển đổi số cơ hội đi kèm với thách thức
Thương mại điện tử Việt Nam trong những năm qua có sự phát triển mạnh mẽ, trở thành kênh phân phối hiện đại và là một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế số.
Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát trên toàn thế giới, thương mại điện tử đã khẳng định được tính ưu việt trong việc thay đổi thói quen và hành vi mua sắm của người tiêu dùng, trở thành công cụ, phương thức kinh doanh quan trọng giúp nhiều doanh nghiệp, cá nhân vượt qua khó khăn, thậm chí là có tốc độ phát triển mạnh mẽ hơn trong và sau đại dịch.
Tại Việt Nam, theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, thương mại điện tử duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18-25% mỗi năm. Quy mô thị trường thương mại điện tử năm 2024 sớm vượt mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 9% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của hoạt động thương mại điện tử cũng đặt ra những thách thức đối với công tác quản lý, giám sát, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trước tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng,… Đặc biệt, nhiều đối tượng đã lợi dụng thương mại điện tử phát tán tài liệu tuyên truyền độc hại bị cấm lưu hành; có cả những sản phẩm xâm phạm đến chủ quyền, an ninh quốc gia. Các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, khó lường cả về quy mô lẫn địa bàn hoạt động.
Trong thời gian qua, công tác đấu tranh chống hàng giả bảo vệ người tiêu dùng nói chung và trong lĩnh vực thương mại điện tử nói riêng đạt nhiều kết quả tích cực. Điển hình, trong năm 2024, riêng trong lĩnh vực này, lực lượng quản lý thị trường đã tiến hành kiểm tra, xử lý trên 3.400 vụ, trong đó riêng lĩnh vực hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ xử lý 1.256 vụ, xử phạt vi phạm hành chính trong năm 2024 đạt con số lên tới khoảng 1,9 triệu USD; trị giá hàng hóa tịch thu, xử lý khoảng gần 2 triệu USD.
Tăng cường bảo vệ người tiêu dùng
Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Việt Nam đã không ngừng hoàn thiện khung pháp lý và ban hành nhiều chính sách quan trọng. Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, có hiệu lực từ ngày 1/7/2024 là một minh chứng rõ ràng cho nỗ lực này.
Bà Nguyễn Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, khẳng định: "Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 là một dấu mốc quan trọng, đánh dấu việc hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Cùng với Luật, nhiều văn bản hướng dẫn thi hành Luật đã được ban hành, đặc biệt còn có những văn bản hướng dẫn chuyên sâu đến từng vấn đề trong Luật."
Để Luật được thực thi hiệu quả, công tác tuyên truyền, phổ biến thông tin được đặc biệt chú trọng. Năm 2025, Bộ Công Thương chọn chủ đề "Thông tin minh bạch - Tiêu dùng trách nhiệm" cho Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam. Hàng loạt hoạt động hưởng ứng đã được tổ chức trên cả nước, từ lễ phát động tại các tỉnh, thành phố đến các cuộc thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến, hướng đến nhiều đối tượng khác nhau.
Năm 2025, chủ đề Bộ Công thương lựa chọn cho Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam là “Thông tin minh bạch - Tiêu dùng trách nhiệm”. Để lan tỏa thông điệp này, trong tháng 3, Sở Công thương các tỉnh, thành phố đã tổ chức Lễ phát động Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam tại địa phương, với hàng loạt hoạt động hưởng ứng thiết thực.
Mới đây, ngày 27/3, Ủy ban cạnh tranh quốc gia (Bộ Công thương) và Đại sứ quán Anh tại Việt Nam phối hợp Tạp chí Công thương tổ chức Tọa đàm trực tuyến “Tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam trong tiến trình hội nhập thương mại điện tử quốc tế”.
Việc hoàn thiện chính sách càng có ý nghĩa hơn trong bối cảnh thương mại điện tử nội địa và thương mại điện tử xuyên biên giới đang phát triển mạnh mẽ, nhiều thách thức đặt ra cho công tác bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng trên môi trường mạng.
Chia sẻ tại Tọa đàm “Tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam trong tiến trình hội nhập thương mại điện tử quốc tế”, bà Nguyễn Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Ủy ban cạnh tranh quốc gia, Bộ Công thương cho biết, việc hoàn thiện chính sách càng có ý nghĩa hơn trong bối cảnh thương mại điện tử nội địa và thương mại điện tử xuyên biên giới đang phát triển mạnh mẽ, nhiều thách thức đặt ra cho công tác bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng trên môi trường mạng.
Trước đó, ngày 25/3/2025, tại Hà Nội, Ủy ban cạnh tranh quốc gia, Bộ Công thương và Đại sứ quán Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland đã ký kết Bản ghi nhớ hợp tác về bảo vệ người tiêu dùng.
Hợp tác này nằm trong khuôn khổ Chương trình hội nhập kinh tế giữa Vương quốc Anh và ASEAN (Chương trình EIP) nhằm tăng cường cải cách, phát triển kinh tế và phát triển bền vững. Bản ghi nhớ sẽ là cầu nối để hai bên hợp tác trong việc nâng cao hành vi, kiến thức về pháp luật bảo vệ người tiêu dùng, an toàn sản phẩm cho người tiêu dùng và tăng cường công tác giám sát, thu hồi sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật.
Ngoài ra, hoạt động kiểm tra, kiểm soát, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng được quy định cụ thể tại luật và các nghị định liên quan mới được ban hành, để bảo đảm bao trùm được các hình thức vi phạm mới xuất hiện, cũng như mang tính răn đe đối với các đối tượng có ý định vi phạm.
Ông Vũ Văn Trung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam, cho rằng: "Người tiêu dùng chưa hiểu biết đầy đủ, không theo kịp những tình hình diễn biến mới xảy ra, tạo điều kiện cho những doanh nghiệp, cá nhân chuộc lợi dẫn đến kết quả cuối cùng là người tiêu dùng phải hứng chịu những thiệt hại về vật chất và tinh thần, sức khỏe".
Để giải quyết vấn đề này, Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, đồng thời khuyến khích người tiêu dùng trở thành những người tiêu dùng thông thái và mạnh dạn lên tiếng bảo vệ quyền lợi của mình.
Bản ghi nhớ hợp tác giữa Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia và Đại sứ quán Anh là một bước tiến quan trọng, mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng hơn trong lĩnh vực bảo vệ người tiêu dùng.
Ông Iain Frew, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland tại Việt Nam cho biết: "Thông qua khuôn khổ Biên bản ghi nhớ, Vương quốc Anh sẽ chia sẻ kinh nghiệm và chuyên môn để giúp Việt Nam có thể đưa ra các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng hoặc cách giải quyết các vấn đề phát sinh trên thị trường tiêu dùng, dựa trên kinh nghiệm từ những nơi khác, bao gồm Vương quốc Anh".
Thiên Trường
