Trước khi Tư lệnh Lục quân Thái Lan, tướng Prayuth Chan-ocha tuyên bố quân đội giành quyền kiểm soát quyền điều hành đất nước từ chính phủ tạm quyền trong thông điệp phát trên truyền hình ngày 22/5/2014, thì kể từ năm 1932, Thái Lan đã trải qua 18 lần đảo chính (trong đó có 12 lần thành công). Chúng tôi xin điểm lại một số mốc quan trọng trong trang sử đầy biến động của quốc gia này.

Ngày 24/6/1932, một nhóm sỹ quan quân đội do ba tướng lĩnh đứng đầu, gồm Pridi Phanomyong, Phibun Songkharam và Phraya Phahon Phonphayuhasena đã tiến hành đảo chính quân sự lật đổ Vua Prajadhipok, kết thúc gần bảy thế kỷ tồn tại của chế độ quân chủ chuyên chế. Đây còn được gọi là “vụ đảo chính không đổ máu” hay “cách mạng Siam 1932”, là bước ngoặt trong lịch sử Thái Lan, chuyển từ chế độ quân chủ chuyên chế sang chế độ quân chủ lập hiến. Nhà luật học Phraya Manopakorn Nititada được chọn làm thủ tướng.

Chưa đầy một năm sau ngày thiết lập nền quân chủ lập hiến, ngày 20/6/1933, quân đội Thái Lan tiến hành đảo chính lật đổ Thủ tướng Phraya Manopakorn Nititada. Nguyên nhân chủ yếu là do Thủ tướng Phraya Manopakorn Nititada yêu cầu tạm đình chỉ Quốc hội và ngừng thi hành một số điều khoản trong Hiến pháp với lý do là chính phủ chưa thể thống nhất ý kiến về một chính sách kinh tế cho quốc gia, gây chia rẽ nội bộ đảng Nhân dân cầm quyền.

Sau đó, tướng Phraya Phahon Phonphayuhasena (còn được gọi là Phraya Phahon), một trong những người lãnh đạo của cuộc chính biến năm 1932, được chỉ định trở thành thủ tướng thứ hai của Thái Lan. Sau đó, do bất đồng với chính quyền lập hiến của Thủ tướng Phraya Phahon, tướng Bovoradej và một số sỹ quan cấp cao đã tiến hành một cuộc nổi dậy chống chính phủ. Giao tranh đã nổ ra ở một số nơi nhưng cuộc nổi dậy kết thúc sau sáu ngày với phần thắng thuộc về phía chính phủ. Thủ tướng Phraya Phahon tại vị một nhiệm kỳ 5 năm.

Sau sự ra đi đột ngột của vị vua trẻ Ananda Mahidol năm 1946, Thủ tướng Thái Lan khi đó là Pridi Phanomyong từ chức và người thay ông là Phó Đô đốc Thawan Thamrongnawasawat. Tuy nhiên, chính phủ mới bị chỉ trích mạnh mẽ sau những bê bối tham nhũng. Ngày 8/11/1947, một nhóm sỹ quan quân đội tiến hành đảo chính lật đổ Thủ tướng Thawan Thamrongnawasawat, đưa Khuang Aphaiwong, một nhà sáng lập của đảng Dân chủ lên chèo lái đất nước. Cuộc đảo chính quân sự này củng cố vai trò quân đội trong nền chính trị Thái Lan. Trước đó, ông Khuang Aphaiwong đã hai lần được bổ nhiệm giữ chức Thủ tướng Thái Lan (từ tháng 8/1944 đến tháng 8/1945 và từ tháng 1/1946 đến tháng 3/1946). Tuy nhiên, chưa đầy một năm sau lần thứ ba lên làm thủ tướng, ông này đã bị thay thế.

Trong vòng bảy năm (1951-1958), Thái Lan chứng kiến ba cuộc đảo chính quân sự. Ngày 29/11/1951, một số tướng lĩnh quân đội Thái Lan tiến hành vụ “đảo chính radio”, lên đài phát thanh tuyên bố giải tán Thượng viện, tuyên bố thành lập chính phủ lâm thời, thay đổi một số điều khoản trong Hiến pháp cho phép các sỹ quan quân đội được kiêm nhiệm thêm chức vụ bộ trưởng. Sau nhiều cuộc đàm phán, Thủ tướng Plaek Phibun Songkharam (một trong những sỹ quan quân đội tham gia cuộc đảo chính đầu tiên năm 1932) chấp thuận tham gia chính phủ mới và tiếp tục nắm giữ vai trò lãnh đạo quốc gia. Tháng 9/1957, tướng Sarit Thanarat đã ra lệnh cho xe tăng tiến vào Bangkok, lãnh đạo cuộc “đảo chính không đổ máu” lật đổ Thủ tướng Plaek Phibun Songkhram, hủy bỏ Hiến pháp, giải tán Quốc hội, đồng thời chỉ định ông Pote Sarasin làm quyền Thủ tướng. Tháng 10/1958, tướng Sarit Thanarat tiếp tục tiến hành cuộc “tự đảo chính”, loại bỏ các đối thủ khỏi chính phủ Thái Lan.

Những cuộc đảo chính liên tiếp diễn ra trong những năm 70 và 80 của thế kỷ trước khiến Thái Lan được xem là đất nước có các cuộc đảo chính quân sự nhiều hơn bất kỳ nước nào trên thế giới trong lịch sử hiện đại. Trong hơn một thập kỷ (1971-1985), giới quân sự Thái Lan đã tiến hành ba vụ đảo chính và hai nỗ lực lật đổ chính phủ.

Tháng 11/1971, Thống chế Thanom Kittikachorn đã tiến hành đảo chính quân sự và giải tán Quốc hội. Tháng 3/1976, lực lượng Vệ binh Quốc gia Thái Lan xuống đường đàn áp cuộc biểu tình do sinh viên phát động. Tám tháng sau đó, quân đội tổ chức đảo chính lật đổ Thủ tướng Seni Pramoj. Quân đội tuyên bố thiết quân luật trên phạm vi cả nước, bãi bỏ Hiến pháp được đưa ra hai năm trước đó, đồng thời cấm tất cả các đảng phái chính trị hoạt động.

Tháng 10/1977, Thủ tướng Thanin Kraivichien bị lật đổ với cáo buộc đã lãnh đạo một chính phủ hoạt động không hiệu quả. Quân đội bổ nhiệm ông Kriangsak Chomanan vào ghế thủ tướng. Trong hai năm 1981 và 1985, một số nhóm tướng lĩnh quân đội tiếp tục tiến hành hai vụ đảo chính nhằm lật đổ chính phủ, nhưng không thành công.

Tháng 2/1991, tướng Sunthorn Kongsompong tiến hành đảo chính lật đổ chính phủ do Thủ tướng Chatichai Choonhavan đứng đầu. Ông Chatichai Choonhavan bị bắt trên đường tới gặp nhà vua để đệ trình kế hoạch yêu cầu bổ nhiệm Thứ trưởng Quốc phòng, hành động được coi là “gây hấn” với quân đội. Sau đó, tướng Sunthorn Kongsompong được chỉ định đứng đầu Ủy ban gìn giữ hòa bình quốc qua, qua đó nắm quyền lãnh đạo đất nước. Trước tình hình căng thẳng do làn sóng biểu tình trong nước gia tăng, đầu năm 1992, Quốc vương Bhumibol Adulyadej phải can thiệp chấm dứt làn sóng biểu tình và yêu cầu Quốc hội bỏ phiếu hạn chế quyền lực của quân đội trong nền chính trị Thái Lan.

Tháng 9/2006, Quân đội Thái Lan bất ngờ lật đổ chính quyền của Thủ tướng Thaksin Shinawatra không cần nổ súng, chính thức chấm dứt một thời kỳ tương đối ổn định của chính trị kéo dài 14 năm kể từ cuộc đảo chính năm 1992. Cuộc đảo chính diễn ra khi ông Thaksin và một số bộ trưởng đang tham dự lễ khai mạc phiên họp của Đại hội đồng LHQ ở New York, Mỹ. Ở trong nước, tướng Sonthi Boonyaratglin đã chỉ huy các lực lượng quân đội bao vây tòa nhà chính phủ, văn phòng của Thủ tướng Thaksin. Quân đội bãi bỏ Hiến pháp, miễn nhiệm ông Thaksin, thực hiện những bước tiến đến việc chỉ định tướng về hưu Surayud Chulanont làm thủ tướng, hứa hẹn sẽ thúc đẩy cải cách chính trị nhằm ổn định đất nước…

Cùng với vụ đảo chính buộc Thủ tướng tạm quyền Niwattumrong Boonsoongpaisan từ chức mới đây, tổng cộng quân đội Thái Lan đã tiến hành 19 lần đảo chính. Trong lịch sử Thái Lan, các cuộc đảo chính hiếm khi đem tới sự ổn định mà dường như là nguồn cơn cho những biến động chính trị mới.

Theo Thời nay