Sáng 4/11, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày trước Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản.
Theo tờ trình, dự luật dành một chương riêng quy định việc quản lý nhà nước về địa chất và khoáng sản đối với đất hiếm – loại khoáng sản ngày càng có giá trị chiến lược và ảnh hưởng sâu rộng đến quốc phòng, an ninh và ngoại giao toàn cầu.
Đất hiếm – Tài nguyên chiến lược của thời đại công nghệ cao
Tờ trình nêu rõ, đất hiếm đóng vai trò trọng yếu trong nhiều ngành công nghiệp hiện đại như sản xuất thiết bị công nghệ cao, năng lượng tái tạo, ô tô điện, công nghiệp quốc phòng. Dự báo trong thập kỷ tới, nhu cầu đất hiếm toàn cầu sẽ tăng mạnh do quá trình chuyển đổi năng lượng và xu hướng công nghiệp hóa xanh.
Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị và chiến lược nhằm quản lý, thăm dò, khai thác và chế biến các khoáng sản quan trọng, trong đó có đất hiếm. Tuy nhiên, do tính chất đặc biệt và ảnh hưởng lớn đến an ninh – đối ngoại, đất hiếm cần được quản lý bằng cơ chế riêng, chặt chẽ và dài hạn.
“Chính sách mới nhằm tăng hiệu quả quản lý nhà nước, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp đất hiếm hiện đại, bền vững, đồng thời mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước trong bối cảnh nguồn cung đất hiếm trên thế giới đang khan hiếm”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh.
Chỉ doanh nghiệp được chỉ định mới được khai thác, chế biến đất hiếm
Theo dự thảo, chỉ các doanh nghiệp và tổ chức được Nhà nước chỉ định hoặc cho phép mới được quyền thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm. Các hoạt động này phải tuân thủ quy hoạch và chiến lược quốc gia về đất hiếm, gắn với yêu cầu phát triển bền vững kinh tế – xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh.
Nhà nước ưu tiên đầu tư điều tra địa chất, đánh giá, thăm dò tài nguyên đất hiếm, đồng thời kiểm soát chặt chẽ quá trình khai thác, không cho phép xuất khẩu thô loại khoáng sản này.
Hoạt động chế biến sâu phải gắn với việc hình thành hệ sinh thái công nghiệp hiện đại, tăng giá trị gia tăng và bảo đảm tự chủ công nghệ. Thông tin, dữ liệu về địa chất và khoáng sản đất hiếm sẽ được xây dựng đồng bộ, quản lý tập trung và khai thác có hiệu quả.
Nhà nước cũng khuyến khích hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực chất lượng cao phục vụ khai thác, tuyển, tách và chế biến sâu đất hiếm.
Bên cạnh đó, Chính phủ sẽ có chính sách dự trữ đất hiếm quốc gia, điều tiết hoạt động xuất – nhập khẩu đất hiếm theo từng giai đoạn, phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững.
Bộ Công Thương chủ trì chiến lược quốc gia về đất hiếm
Dự luật giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng chiến lược quốc gia về đất hiếm, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Quy hoạch khoáng sản đất hiếm sẽ là một hợp phần trong quy hoạch khoáng sản nhóm I, được lập, phê duyệt và điều chỉnh theo quy định của Luật Địa chất và Khoáng sản cũng như pháp luật về quy hoạch.
Việc hoàn thiện khung pháp lý về quản lý đất hiếm được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng cho Việt Nam chủ động phát triển ngành công nghiệp đất hiếm hiện đại, tận dụng tiềm năng tài nguyên trong nước, đồng thời đóng góp vào chuỗi cung ứng toàn cầu trong bối cảnh nhu cầu nguyên liệu chiến lược này ngày càng tăng cao.
Hậu Thạch(t/h)
