Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước: Tư duy “nghèo” hay lợi ích nhóm?

THCL Mặc dù chủ trương CPH đối với các DNNN đã có từ lâu, nhưng thực tế đang theo tiến độ... rùa. Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến việc CPH chậm chạp - chây ỳ của một số DNNN?

Trong báo cáo về tình hình tái cơ cấu DNNN, Bộ Tài chính cho biết, giai đoạn 2011 - 2015, đã sắp xếp được 558 DN, trong đó CPH được 478 DN. Nửa đầu năm nay (tính đến ngày 10/6/2016), đã có 39 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án CPH, trong đó có 6 đơn vị, gồm: TCT Máy và Thiết bị công nghiệp, TCT Máy động lực và máy nông nghiệp; TCT Tư vấn xây dựng Việt Nam; TCT 36; TCT Lâm nghiệp và TCT Vật tư nông nghiệp.

Tổng giá trị thực tế của 39 DN đã được phê duyệt phương án CPH trên 27.000 tỷ đồng, trong đó giá trị thực tế phần vốn nhà nước tại DN hơn 21.600 tỷ đồng. Số lượng cổ phần bán đấu giá công khai từ 39 DN này xấp xỉ 3.900 tỷ đồng. Cũng trong 6 tháng đầu năm nay, các đơn vị đã thoái được hơn 2.000 tỷ đồng vốn nhà nước, thu về trên 4.100 tỷ đồng.

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, tiến độ CPH DNNN và thoái vốn đầu tư ngoài ngành nghề kinh doanh chính, trọng tâm là thoái vốn tại 5 lĩnh vực nhạy cảm còn chưa đạt được như kỳ vọng.

Lý giải tình trạng này, chuyên gia Nguyễn Minh Phong cho rằng, việc nhiều DNNN không chịu CPH có nhiều lý do. Trước hết đó là hiện nay, chúng ta có nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ đối với các DNNN nên họ không muốn CPH vì sợ mất quyền lợi. Một số DN khi CPH sẽ gặp nhiều vướng mắc liên quan tới vấn đề tài chính, tái cơ cấu, lao động… và liên quan đến giá trị cổ phiếu.

Lý do thứ 2 được đưa ra là lãnh đạo một số DNNN không muốn CPH vì sợ sau khi CPH thì họ sẽ trở thành người làm thuê hoặc bị sa thải hoặc sẽ quay trở về một bộ, ngành nào đó và trở thành công chức.

Tại cuộc họp báo cáo về tình hình tái cơ cấu DNNN, đại diện Bộ Tài chính cho biết, do nhận thức của một bộ phận cán bộ ở các cấp, các ngành và các DN vẫn chưa hiểu đúng ý nghĩa quan trọng của việc tái cơ cấu DN đối với phát triển kinh tế - xã hội; còn tư tưởng e ngại, lo lắng về vị trí và vai trò lãnh đạo sau CPH. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho tiến trình CPH diễn ra ỳ ạch.

Bộ Tài chính cũng chỉ ra một vài nguyên nhân như do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính thế giới và những khó khăn của kinh tế trong nước, ảnh hưởng đến thị trường tài chính, thị trường chứng khoán làm cho nhu cầu sụt giảm. Do đó, kế hoạch bán cổ phần ra công chúng của các DN CPH không đạt được kế hoạch đề ra, tỷ lệ bán thành công chưa cao, nhiều DN sau bán cổ phần lần đầu vẫn còn số lượng vốn nhà nước lớn.

Liệu rằng, quá trình CPH gặp khó khăn do yếu tố khách quan hay là do lợi ích nhóm? Câu trả lời, có lẽ chỉ có lãnh đạo các DNNN mới tỏ rõ.

Ngọc Linh