Hội nghị tập trung vào việc tạo ra một diễn đàn quốc tế uy tín để các nhà quản lý, nghiên cứu và tổ chức quốc tế cùng chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận những khó khăn và xây dựng chiến lược hành động toàn diện về phòng, chống tác hại của thuốc lá. Mục tiêu là thúc đẩy mạnh mẽ việc thực hiện Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) và các biện pháp hiệu quả MPOWER, đồng thời ngăn chặn các chiến thuật của ngành công nghiệp thuốc lá nhằm bảo vệ chính sách y tế công cộng và sức khỏe người dân.
Việt Nam: Hình mẫu tài chính và tiên phong kiểm soát thuốc lá mới
Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những thách thức mới trong kiểm soát thuốc lá, Việt Nam nổi lên như một hình mẫu đáng chú ý về cơ chế tài chính và chính sách kiểm soát thuốc lá. Với sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng và Chính phủ trong nhiều năm qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu nổi bật trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá.
Tại hội nghị Dublin, Việt Nam đã chia sẻ bài học kinh nghiệm quý báu về thiết lập và vận hành một cơ chế tài chính ổn định cho công tác phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL). Bà Phan Thị Hải – Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã tham dự Hội nghị và chia sẻ sự cam kết mạnh mẽ của Chính phủ Việt Nam trong công cuộc PCTHTL. Việt Nam đã ban hành Luật PCTHTL vào năm 2012 và thành lập Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá vào năm 2013. Quỹ này được hình thành từ đóng góp bắt buộc của các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu thuốc lá, tạo nên một nguồn tài chính bền vững cho các hoạt động phòng chống.
Bên cạnh cơ chế tài chính, mô hình quản lý Quỹ cũng được đánh giá cao nhờ tính đa ngành, minh bạch và dựa trên bằng chứng khoa học. Quỹ do Bộ Y tế chủ trì và có sự tham gia của nhiều bộ, ngành khác, hoạt động theo nguyên tắc cấp kinh phí dựa trên kết quả đầu ra. Các quy trình lựa chọn, lập kế hoạch, giám sát và đánh giá đều được thực hiện công khai, khoa học, với các chương trình được xây dựng và triển khai dựa trên dữ liệu tin cậy và bằng chứng thực tiễn.
Những nỗ lực này đã mang lại những kết quả ấn tượng: tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành tại Việt Nam giảm từ 23,8% năm 2010 xuống còn 20,8% năm 2021. Tỷ lệ tiếp xúc với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể, từ 73,1% xuống còn 45,6%. Đặc biệt, tháng 11/2024, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Nghị quyết 173/2024/QH15, cấm toàn diện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm gây nghiện mới từ năm 2025. Thêm vào đó, tháng 6/2025, Quốc hội tiếp tục phê duyệt Luật sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt, thiết lập hệ thống thuế hỗn hợp và lộ trình tăng thuế thuốc lá đến năm 2031, nhằm giảm tiêu dùng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Với những thành tích nổi bật này, Bộ Y tế Việt Nam đã được trao giải thưởng danh giá nhân Ngày Thế giới Không thuốc lá 2025 của Tổ chức Y tế Thế giới, ghi nhận vai trò lãnh đạo tiên phong trong phòng chống thuốc lá mới. 
Thách thức toàn cầu và kêu gọi tăng cường đầu tư
Hội nghị Dublin 2025 diễn ra trong một thời điểm đặc biệt khi bối cảnh y tế toàn cầu có nhiều biến động, điển hình là việc Hoa Kỳ chính thức rút khỏi WHO và cắt giảm đầu tư vào y tế toàn cầu. Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế vẫn kiên định thúc đẩy các nỗ lực kiểm soát thuốc lá – một biện pháp tiết kiệm chi phí nhưng mang lại lợi ích sức khỏe và kinh tế lâu dài.
WHO nhấn mạnh rằng trong 20 năm qua, tỷ lệ sử dụng thuốc lá toàn cầu đã giảm từ 22,7% (năm 2007) xuống còn 17,3% (năm 2021). Hiện có khoảng 5,6 tỷ người – tương đương 71% dân số thế giới đang được bảo vệ bởi ít nhất một biện pháp kiểm soát thuốc lá theo Công ước Khung FCTC.
Tại hội nghị, WHO cũng công bố Báo cáo Đại dịch Thuốc lá Toàn cầu 2025, theo dõi tiến độ kiểm soát thuốc lá tại các quốc gia từ năm 2007 đến nay. Báo cáo nêu bật nhiều xu hướng tích cực như việc tăng cường cấm thuốc lá điện tử, áp dụng cảnh báo mạnh mẽ trên bao bì sản phẩm, tăng thuế và cấm quảng cáo nhắm vào giới trẻ – đối tượng ngày càng bị các chiến thuật tiếp thị tinh vi của ngành công nghiệp thuốc lá nhắm tới.
Một nội dung trọng tâm được nhấn mạnh tại hội nghị là nhu cầu cấp thiết xây dựng cơ chế tài chính nội địa bền vững cho các chương trình kiểm soát thuốc lá, đặc biệt là tại các nước thu nhập thấp và trung bình. Theo WHO, mức chi tiêu trung bình cho kiểm soát thuốc lá tại các quốc gia này vẫn còn rất thấp – chỉ khoảng 0,01 USD/người (đối với nước thu nhập trung bình) và 0,0048 USD/người (đối với nước thu nhập thấp) vào năm 2017.
WHO và các tổ chức đối tác kêu gọi các chính phủ trên thế giới tăng cường đầu tư trong nước vào công tác kiểm soát thuốc lá. Điều này nhằm giảm sự phụ thuộc vào viện trợ quốc tế, duy trì tính bền vững của các chương trình và đạt được các mục tiêu y tế công cộng quan trọng, hướng tới một tương lai không khói thuốc cho toàn cầu.
Thành Nam
