Theo báo cáo, tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM hiện nay dài 1,726 km. Đây là tuyến đường đơn, khổ 1.000 mm, chạy theo trục Bắc - Nam, nối liền các đô thị lớn và các khu công nghiệp từ Hà Nội, Nam Định, Thanh Hóa, Vinh, Huế, Đà Nẵng, Nha Trang, Quy Nhơn, Biên Hòa và TP.HCM.
Tuyến này đóng vai trò huyết mạch, chủ chốt trong phát triển kinh tế trên trục chính Bắc - Nam, có điểm đầu là Ga Hà Nội, điểm cuối sẽ là Ga Sài Gòn (Ga Hòa Hưng cũ - tư vấn cũng đang đề xuất mở rộng ga này và biến thành đầu mối trung tâm hành khách của TP.HCM).
“Đối với tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM giai đoạn vừa qua và trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025, Bộ GTVT có triển khai một số dự án đầu tư cho phần tuyến và phần ga đường sắt. Các ga được lựa chọn gồm 8 ga với những đặc điểm như là ga đầu mối, ga trong đô thị lớn, ga có định hướng quy hoạch kết nối cảng thủy nội địa, cảng biển, thay đổi chức năng” - báo cáo nêu.
Cụ thể đó là các ga Ninh Bình, Khoa Trường, Đông Hà, Kim Liên, Diêu Trì, Vinh, Nha Trang và Tháp Chàm. Trong tám ga này, tư vấn đề xuất mở rộng sáu ga Ninh Bình, Khoa Trường, Kim Liên, Diêu Trì, Vinh, Tháp Chàm. Trong khi đó, Ga Đông Hà (Quảng Bình) giữ nguyên diện tích, Ga Nha Trang sẽ thu hẹp diện tích.
Theo đó, Ga Ninh Bình (Ninh Bình) từ 3,06 ha mở rộng thành 6,5 ha là ga hỗn hợp, kết nối cụm cảng Ninh Bình - Ninh Phúc và cảng cạn. Ga Khoa Trường (Thanh Hóa) từ 4,9 ha mở rộng lên thành 18,5 ha là ga đầu mối đường sắt quốc gia nhằm trung chuyển hàng hóa phục vụ Khu kinh tế Nghi Sơn.
Ga Kim Liên (Đà Nẵng) từ 7,27 ha lên 18,5 ha là ga đầu mối đường sắt quốc gia kết nối cảng Liên Chiểu. Ga Diêu Trì (Bình Định) từ 7,81 ha lên 18,5 ha là ga đầu mối đường sắt quốc gia kết nối cảng cạn Quy Nhơn, có vai trò du lịch.
Ga Vinh (Nghệ An) từ 6,21 ha lên 6,5 ha là ga đường sắt quốc gia trong đô thị, có vai trò du lịch. Ga Tháp Chàm (Ninh Thuận) từ 4,45 ha lên 12,5 ha là ga đường sắt quốc gia trong đô thị, có vai trò kết nối tuyến đường sắt du lịch.
Theo đơn vị tư vấn, về hướng tuyến sẽ cơ bản giữ nguyên như hiện tại, có điều chỉnh cục bộ một số khu vực có bình diện khó khăn. Một số khu vực cần được ưu tiên đầu tư cải tạo như nâng cấp, cải tạo bình diện đoạn Hòa Duyệt - Thanh Luyện, cải tạo tuyến chính làm hầm khu vực Khe Nét từ khu gian Tân Âp - Đồng Chuối - Kim Lũ.
Tư vấn cũng đề xuất cải tạo tuyến chính và làm hầm đường sắt mới Hải Vân đoạn Lăng Cô - Đà Nẵng (làm hầm riêng đường sắt khổ 1.000 mm, không lựa chọn hầm chung với đường sắt tốc độ cao vì nhiều bất cập nếu đi chung như độ dốc tuyến chính, tốc độ khai thác, sức kéo đoàn tàu, an toàn chạy tàu...). Đồng thời, báo cáo cũng cho biết quy hoạch sẽ di dời đường sắt khu vực Đà Nẵng ra khỏi trung tâm thành phố theo hành lang tuyến mới.
Đơn vị tư vấn cũng cho rằng tuyến còn một số nút thắt cổ chai như đèo Khe Nét, Hải Vân, khu gian Hòa Duyệt - Thanh Luyện... làm giảm khả năng khai thác vận tải. Về kỹ thuật, có nhiều đoạn tuyến đi qua các vùng địa hình, địa chất phức tạp, núi non hiểm trở nên có nhiều đường cong và bán kính đường cong nhỏ, độ dốc lớn.
“Kiến trúc tầng trên ray hỏng, đặc biệt là ray mòn nhiều. Tà vẹt có nhiều chủng loại và số tà vẹt hỏng nhiều. Hệ thống thông tin tín hiệu lạc hậu (trừ một số đoạn, ga trên tuyến đã được đầu tư hiện đại hóa), chưa đồng bộ” - báo cáo đánh giá.
Vì vậy, báo cáo cũng đặt mục tiêu nâng cấp, từng bước hiện đại hóa tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM để đạt tốc độ chạy tàu bình quân từ 80 km/giờ đến 90 km/giờ đối với tàu khách và từ 50 km/giờ đến 60 km/giờ đối với tàu hàng.
Kim Khánh
