Biệt thự cổ Đốc phủ Võ Hà Thanh còn gọi là "nhà lầu ông Phủ", tọa lạc tại 99A, khu phố 5, phường Bửu Long, TP. Biên Hòa, được xây dựng năm 1922 và hoàn thành vào năm 1924. Căn nhà gồm 2 tầng, được xây dựng theo lối kiến trúc đặc trưng của Pháp.

Nhiều năm qua, công trình được xem là điểm nhấn của vùng, điểm đến du lịch trên tuyến du lịch sông Đồng Nai. Người dân ở đây lưu giữ câu chuyện trận lụt năm Thìn (1952), căn nhà là nơi cứu sống hơn 100 người gần chợ Bửu Long do nước lũ dâng cao.

Hiện tại, ngôi nhà cổ đang được người cháu của Đốc phủ Võ Hà Thanh sinh sống và gìn giữ.

Cận cảnh biệt phủ 100 năm tuổi của Đốc phủ Võ Hà Thanh
Cận cảnh biệt phủ 100 năm tuổi của Đốc phủ Võ Hà Thanh (Ảnh: Báo Giao thông)

Vào năm 2021, dự án đường ven sông Đồng Nai dài 5,2 km từ cầu Hóa An, TP. Biên Hòa đến xã Bình Hòa, huyện Vĩnh Cửu, khởi công, tổng kinh phí 1.300 tỷ đồng. Để thực hiện dự án, UBND TP. Biên Hòa giải tỏa mặt bằng khu đất có biệt thự cổ để bàn giao cho đơn vị thi công. Theo chủ đầu tư, 2/3 căn nhà nằm trong phạm vi dự án nên phải đập bỏ, trong khi đó người chủ có nguyện vọng giữ lại.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, có nhiều cách để bảo tồn ngôi biệt thự 100 tuổi này. Một trong những phương án khả thi là thuê "thần đèn" di dời biệt thự vào bên trong và biến khu vực này thành điểm đến văn hóa, du lịch. Phương án khác là điều chỉnh tuyến đường ven sông, tránh khu vực biệt thự để bảo toàn toàn bộ kiến trúc cổ.

Theo ông Sơn, việc bảo tồn di sản này không chỉ là cứu lấy một ngôi nhà, mà còn là bảo vệ bản sắc văn hóa và lịch sử của Biên Hòa. Với tuyến đường ven sông kết hợp cùng những công trình lịch sử, Biên Hòa có thể dần tạo ra một không gian độc đáo, thu hút khách du lịch, thúc đẩy phát triển đô thị theo hướng sông Đồng Nai.

Ông Trần Quang Toại, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Đồng Nai cho biết, ngôi nhà có ý nghĩa về lịch sử và văn hóa, được xây dựng cùng thời với Tòa bố hành chính Biên Hòa vào đầu thế kỷ XX. Toàn bộ vật liệu để xây dựng ngôi nhà nhập từ Pháp.

Ngoài ra, tòa nhà từng được thuê làm phim trường để quay phim Người đẹp Tây Đô của đạo diễn Lê Cung Bắc. Nếu giữ được ngôi biệt thự cổ này, địa phương sẽ tạo được sự kết nối về văn hóa, lịch sử, du lịch sông Đồng Nai với ngôi biệt thự cùng các công trình cổ khác bền chặt hơn.

Chí Công