Với lợi nhuận được cho gần như ngang bằng với buôn lậu vũ khí, ma túy, việc buôn bán trái pháp luật động vật hoang dã đang ngày càng phức tạp
Mức độ ngày càng nghiêm trọng
Theo nghiên cứu, do Hiệp hội Bảo tồn ĐVHD (WCS) Việt Nam và Cục Thống kê tội phạm và CNTT (VKSNDTC) thực hiện cho thấy trong 5 năm (1/2013 - 12/2017), các cơ quan chức năng đã phát hiện, ngăn chặn và xử lý 1.504 vụ việc vi phạm pháp luật về bảo vệ ĐVHD, thu giữ 41.328 kg cá thể và sản phẩm, 1.461 đối tượng vi phạm, đưa ra xét xử 432 bị cáo (96,43% vi phạm hình sự về ĐVHD) và tổng mức xử phạt 16 tỷ đồng.
Một số điểm nóng vi phạm về ĐVHD đó là tại Hà Nội, TP. HCM, các địa bàn sát biên giới như Móng Cái (Quảng Ninh), Quế Phong (Nghệ An), Đắkrông (Quảng Trị), An Giang, Tây Ninh…
Đáng chú ý, các loài quý hiếm, bị đe dọa như tê tê, rắn rùa... chiếm tỷ lệ lớn trong các vụ buôn bán, vận chuyển trái phép bị phát hiện, thu giữ và xử lý. Một số loài không có nguồn gốc từ Việt Nam như tê giác, voi… thường xuyên bị vi phạm, chiếm 13,5% tổng số vụ và 44,64% tổng khối lượng bị tịch thu. Đặc biệt, sự tham gia của các đối tượng trẻ tuổi (30 - 35 tuổi) trong các vụ vi phạm về ĐVHD khá cao, chiếm 26,63% tổng số đối tượng và xấp xỉ 50% đối tượng vi phạm là nữ (độ tuổi 54 - 59).
Trước đó, tại Hội nghị quốc tế về chống buôn bán trái pháp luật động vật, thực vật hoang dã, tổ chức tại London tháng 10 vừa qua, ông Hà Công Tuấn, Thứ trưởng thường trực Bộ NN&PTNT, đã phát đi thông điệp về tính cấp bách cần đối phó với tội phạm buôn bán ĐVHD. Bởi chỉ trong mấy tháng gần đây, rất nhiều vụ việc điển hình bị phát hiện và bắt giữ: Ngày 5/10/2018, 10 tấn ngà voi, vẩy tê tê nhập khẩu từ Nigeria về cảng Tiên Sa (Đà Nẵng) bị bắt giữ; ngày 2/11/2018, 800 kg vẩy tê tê giấu trong 3 container gỗ từ châu Phi về cảng Hải Phòng, đã bị lực lượng chức năng Việt Nam thu giữ và điều tra…
Việt Nam không chỉ bị coi là một quốc gia tiêu thụ ĐVHD, mà còn là một mắt xích quan trọng trong mạng lưới trung chuyển, buôn bán trái pháp luật ĐVHD xuyên quốc gia và xuyên lục địa. Chính phủ đã và đang thực hiện nhiều biện pháp nhằm tăng cường hiệu quả công tác đấu tranh với nạn buôn bán và vận chuyển trái pháp luật ĐVHD.
Dữ liệu chưa về một mối
Theo bà Thủy, hiện nay, dữ liệu thông tin về ĐVHD của 63 tỉnh, thành phố và các cơ quan thực thi pháp luật hiện chưa đầy đủ, thiếu nhiều thông tin về các vi phạm đang trong quá trình điều tra hoặc chưa có kết quả xử lý, thậm chí thiếu nhất quán khiến các cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn trong việc đề ra chính sách và thực thi hiệu quả.
“Nếu làm tốt công tác thống kê, tổng hợp dữ liệu - sẽ giúp các cơ quan chức năng có được cái nhìn đầy đủ và đề ra giải pháp hữu hiệu, giúp nâng cao hiệu quả đấu tranh, phòng chống vi phạm và tội phạm về ĐVHD”, bà Thủy nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Xuân Thắng, Trưởng phòng Điều tra, xử lý vi phạm về lâm nghiệp (Cục Kiểm lâm) lên tiếng: “Công tác thống kê chưa về một mối. Mỗi bên lại có đặc thù riêng, có chế độ quản lý và xử lý khác nhau. Vì vậy, rất cần một mẫu biểu thông tin mang tính toàn diện và phần mềm hỗ trợ công tác thu thập, tổng hợp số liệu, giúp cơ quan có thẩm quyền phân tích để đưa ra giải pháp tốt hơn”.
Nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống vi phạm và tội phạm về ĐVHD, ông Trần Văn Trung, Cục trưởng Cục Thống kê tội phạm và CNTT cho rằng, cần tăng cường thực thi pháp luật, dựa trên kết quả thống kê, phân tích để xác định phương thức, quy luật hoạt động (điểm nóng, tuyến đường) của các đối tượng, đường dây, từ đó xây dựng kế hoạch hành động thực thi pháp luật một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, cần chỉ định cơ quan đầu mối và thiết lập cơ sở dữ liệu chung về vi phạm liên quan đến ĐVHD nhằm tổng hợp đầy đủ, chi tiết, tạo thuận lợi cho các cơ quan chức năng, đơn vị liên quan khi cần truy xuất thông tin.
Phan Chinh
