Luật Thương mại điện tử (TMĐT) gồm 7 chương, 41 điều, quy định toàn diện về chính sách phát triển thương mại điện tử; nền tảng thương mại điện tử và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động thương mại điện tử; thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài; trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử; cũng như việc ứng dụng công nghệ trong quản lý và xử lý vi phạm. Luật áp dụng đối với tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài tham gia hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam.
Tiếp cận sát thực tiễn, làm rõ trách nhiệm các chủ thể
Theo bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), Luật TMĐT có cách tiếp cận mới khi phân loại các mô hình hoạt động sát với thực tiễn, không chỉ dựa trên hình thức website hay ứng dụng.
Luật không chỉ tập trung quản lý chủ quản nền tảng mà còn đi sâu vào trách nhiệm của người bán – những chủ thể trực tiếp sản xuất, phân phối hàng hóa. Nội dung về dữ liệu người bán, xác thực danh tính người bán được quy định rõ ràng hơn, gắn với yêu cầu xây dựng và kết nối hạ tầng cơ sở dữ liệu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
Bối cảnh kinh tế số Việt Nam đang có những chuyển biến tích cực càng làm nổi bật vai trò của Luật TMĐT. Trong bối cảnh kinh tế thế giới duy trì tăng trưởng, với động lực đến từ dịch vụ, tiêu dùng số và đổi mới sáng tạo, kinh tế số Việt Nam tiếp tục cải thiện rõ rệt, trở thành trụ cột mới giúp nâng cao năng suất, mở rộng thị trường và gia tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế. Năm 2025, quy mô thương mại điện tử Việt Nam dự kiến vượt 30 tỷ USD.
Theo ông Nguyễn Lâm Thanh, Tổng giám đốc TikTok Việt Nam, thị trường thương mại điện tử đang bước vào giai đoạn tăng trưởng mới với nhiều thay đổi lớn. Khung pháp lý mới của Luật TMĐT được đánh giá sẽ minh bạch hơn, khi toàn bộ thông tin về hàng hóa, người bán, người vận chuyển đều được lưu trữ, tạo môi trường thương mại điện tử minh bạch và có trách nhiệm hơn.
Một trong những nội dung nhận được nhiều sự quan tâm là quy định đối với hoạt động livestream bán hàng – mô hình đang phát triển nhanh trên các nền tảng số. Luật đã bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm của từng chủ thể gồm người bán, người livestream và chủ quản nền tảng, nhằm nâng cao minh bạch thông tin, xác lập trách nhiệm pháp lý rõ ràng và tạo cơ sở cho kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm.
Luật cũng xác định mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử là một loại hình nền tảng riêng, với hệ thống nghĩa vụ được thiết kế phù hợp với bản chất hoạt động. Cách tiếp cận này bảo đảm không áp dụng máy móc như đối với sàn thương mại điện tử, nhưng vẫn không để tồn tại khoảng trống trách nhiệm, nhất là trong quản lý nội dung kinh doanh và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Đáng chú ý, Luật quy định việc định danh người bán trên các sàn thương mại điện tử thông qua hệ thống định danh điện tử quốc gia VNeID. Quy định này được kỳ vọng hỗ trợ truy vết người bán, hạn chế hàng giả, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, đồng thời giúp cơ quan thuế quản lý hiệu quả hơn, chống thất thu ngân sách nhà nước. Chính phủ khẳng định nguyên tắc không phát sinh thêm thủ tục hành chính, tận dụng tối đa hạ tầng số hiện có để phục vụ công tác quản lý.
Tạo khuôn khổ pháp lý cho thương mại điện tử xuyên biên giới
Luật Thương mại điện tử được đánh giá là bước ngoặt quan trọng khi lần đầu tiên dành một chương riêng để điều chỉnh thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài. Theo bà Nguyễn Thúy Anh, Phó trưởng Phòng Chuyển đổi số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, đây là sự chuyển biến rõ rệt trong tư duy quản lý, khi thương mại điện tử xuyên biên giới không còn được xem là “phần phụ”, mà trở thành một nội dung trung tâm trong hệ thống pháp luật.
Các số liệu năm 2025 cho thấy quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam đạt khoảng 31 tỷ USD, tăng trưởng trên 25% và chiếm gần 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng. Việt Nam hiện nằm trong nhóm ba thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhất châu Á. Riêng thương mại điện tử xuyên biên giới, xuất khẩu trực tuyến dự kiến tăng khoảng 18%, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trực tuyến tăng gần 10%.
Theo quy định mới, việc xác định một nền tảng thương mại điện tử nước ngoài có hoạt động tại Việt Nam không chỉ dựa vào vị trí máy chủ mà dựa trên mức độ tham gia thực chất vào thị trường Việt Nam, như hiển thị tiếng Việt, sử dụng tên miền “.vn” hoặc đạt ngưỡng giao dịch nhất định. Tùy theo mô hình kinh doanh, nền tảng có thể phải thành lập pháp nhân tại Việt Nam hoặc có đại diện pháp nhân theo ủy quyền; trường hợp không thành lập pháp nhân thì phải ký quỹ tại ngân hàng ở Việt Nam để bảo đảm nghĩa vụ tài chính và bồi thường.
Luật cũng làm rõ trách nhiệm của nền tảng đối với người bán nước ngoài, yêu cầu đại diện nền tảng tiếp nhận, xử lý khiếu nại và giải quyết tranh chấp với người mua tại Việt Nam, đồng thời bảo đảm người bán nước ngoài chịu trách nhiệm tương đương người bán trong nước.
Bên cạnh đó, Luật quy định chặt chẽ hơn về xác thực người bán, kiểm soát hàng hóa và minh bạch dữ liệu. Dữ liệu về hàng hóa phải được lưu trữ tối thiểu một năm, dữ liệu về hợp đồng và giao dịch lưu trữ tối thiểu ba năm; người bán có quyền truy cập và tải dữ liệu hợp đồng của mình. Các nền tảng thương mại điện tử phải kết nối, báo cáo thông qua Hệ thống quản lý hoạt động thương mại điện tử quốc gia.
Ngay sau khi Luật được thông qua, Chính phủ sẽ ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật, yêu cầu các văn bản hướng dẫn bảo đảm rõ ràng, đầy đủ, khả thi, thống nhất với các luật liên quan, không tạo gánh nặng mới cho doanh nghiệp và người dân. Công tác hậu kiểm dựa trên dữ liệu và quản lý rủi ro sẽ được đẩy mạnh, xác định rõ trách nhiệm của từng chủ thể trong toàn bộ hệ sinh thái thương mại điện tử.
Luật Thương mại điện tử được kỳ vọng không chỉ tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nâng cao trách nhiệm của các chủ thể tham gia thị trường, mà còn tạo dư địa cho đổi mới, thúc đẩy thương mại điện tử Việt Nam phát triển minh bạch, bền vững và hội nhập sâu rộng trong tiến trình chuyển đổi số.
Thiên Trường
