Hệ thống điều kiện để hưởng trợ cấp thất nghiệp được thắt chặt qua bốn tiêu chí nền tảng. Trước hết, người lao động phải đảm bảo việc chấm dứt hợp đồng lao động là đúng pháp luật. Những trường hợp tự ý nghỉ việc trái cam kết hoặc đã đủ điều kiện nhận lương hưu hàng tháng sẽ không thuộc diện được chi trả khoản hỗ trợ này. Tiếp đó, quy định về thời gian đóng bảo hiểm yêu cầu cá nhân phải tích lũy đủ ít nhất 12 tháng đóng quỹ trong vòng 24 tháng trước khi nghỉ việc. Đối với các loại hình hợp đồng ngắn hạn dưới một năm, luật cho phép tính gộp thời gian đóng trong vòng 36 tháng để đảm bảo không bỏ sót quyền lợi của người làm việc thời vụ.
Bên cạnh đó, tính thời điểm cũng là yếu tố quyết định khi hồ sơ đề nghị phải được gửi đến cơ quan chức năng trong vòng 3 tháng kể từ ngày chấm dứt làm việc. Sau khi nộp đủ giấy tờ, trong vòng 10 ngày làm việc, người lao động sẽ được xác nhận hưởng trợ cấp nếu không rơi vào các diện như đang thực hiện nghĩa vụ quân sự, đi học tập dài hạn trên một năm, bị tạm giam hoặc ra nước ngoài định cư.
Về mức hưởng cụ thể, Luật Việc làm năm 2025 duy trì tỷ lệ 60% mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm của 6 tháng liền kề trước khi nghỉ việc. Tuy nhiên, một điểm mới đáng chú ý là sự thống nhất về mức trần chi trả giữa khu vực nhà nước và khu vực tư nhân. Theo đó, khoản trợ cấp hằng tháng sẽ không được vượt quá 5 lần mức lương tối thiểu vùng tại thời điểm đóng bảo hiểm cuối cùng. Thời gian hưởng được tính toán dựa trên thâm niên đóng góp, cụ thể là đóng từ đủ 12 đến 36 tháng sẽ nhận 3 tháng trợ cấp, sau đó mỗi năm đóng thêm sẽ tương ứng với một tháng hưởng nhưng tổng thời gian không vượt quá một năm. Đặc biệt, người đang hưởng trợ cấp còn được cơ quan bảo hiểm xã hội chi trả toàn bộ phí bảo hiểm y tế để duy trì quyền lợi khám chữa bệnh liên tục.
Cơ chế giám sát hằng tháng cũng được đẩy mạnh nhằm đảm bảo nguồn quỹ an sinh được sử dụng đúng mục tiêu thúc đẩy tái hòa nhập thị trường lao động. Người lao động bắt buộc phải thông báo tình hình tìm kiếm việc làm định kỳ cho trung tâm dịch vụ việc làm địa phương. Nếu vi phạm nghĩa vụ này, việc chi trả sẽ bị tạm dừng và chỉ được khôi phục khi cá nhân hoàn thành việc khai báo theo quy định.
Nghiêm khắc hơn, luật liệt kê chi tiết 13 trường hợp sẽ bị chấm dứt hưởng trợ cấp ngay lập tức. Những lý do phổ biến dẫn đến việc mất quyền lợi bao gồm việc có việc làm mới, bắt đầu hưởng lương hưu hoặc ra nước ngoài định cư. Đáng lưu ý, nếu người lao động từ chối nhận việc làm do trung tâm giới thiệu đến lần thứ hai mà không có lý do chính đáng hoặc không thông báo tìm kiếm việc làm trong 3 tháng liên tục thì cũng sẽ bị cắt hoàn toàn chế độ. Sự lượng hóa rõ ràng các quy định này không chỉ nâng cao tính tự giác của người dân mà còn khẳng định quyết tâm của Nhà nước trong việc biến trợ cấp thất nghiệp thành động lực để người lao động nhanh chóng ổn định sinh kế.
Tâm An
