Cụ thể, phát biểu tại Hội thảo Phát triển ngành sữa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (do Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương - Bộ Công Thương tổ chức ngày 5/8), TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho biết, tăng trưởng đàn bò sữa đã chững lại từ mức 15,4%/năm giai đoạn 2010-2015 xuống còn 0,4%/năm trong giai đoạn 2020-2024.
Cùng thời gian này, sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm tốc, từ 17,7%/năm xuống chỉ còn 3,3%/năm. Trong khi đó, năng suất sữa trung bình đã tăng từ 5.071 kg/con/chu kỳ (2010-2015) lên 7.481 kg/con/chu kỳ (2020-2024), đưa Việt Nam vào nhóm các nước có năng suất bò sữa cao nhất khu vực.
Theo TS. Nguyễn Xuân Dương, nguyên nhân chính của sự sụt giảm quy mô là do sữa bột và sữa nguyên liệu nhập khẩu tăng nhanh, bình quân 8-12%/năm, có năm lên đến 20%. Điều này khiến người chăn nuôi trong nước đối diện áp lực lớn về chi phí, thị trường tiêu thụ và giá bán, buộc nhiều hộ phải giảm đàn hoặc ngừng sản xuất.
Đơn cử, khu vực chăn nuôi nông hộ từng đóng vai trò chủ lực, với tỷ lệ đàn chiếm tới 60% tại TP. Hồ Chí Minh đang suy giảm nhanh chóng. Trong khi đó các tập đoàn lớn duy trì tăng trưởng nhờ công nghệ cao và mô hình tập trung, thì cần phát triển song song hai mô hình: Tập trung công nghiệp quy mô lớn và nông hộ chuyên nghiệp từ 30-50 con/hộ nhằm tận dụng lao động và phụ phẩm nông nghiệp.
Ngoài ra, hiện Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào sữa hoàn nguyên, thực trạng này không chỉ khiến người tiêu dùng mất cơ hội tiếp cận dinh dưỡng tối ưu mà còn làm người nông dân Việt Nam đứng ngoài chuỗi giá trị của ngành sữa.
Để đặt kỳ vọng đến năm 2030, Việt Nam có thể tự chủ 60% nhu cầu nguyên liệu sữa tươi, tiến tới mức tiêu thụ bình quân đầu người đạt 100 kg sữa/năm vào năm 2045, thì cần phát triển mạnh mô hình chăn nuôi bò sữa tập trung công nghệ cao và nông hộ chuyên nghiệp trong hợp tác xã.
Tuy nhiên, cần giải quyết hàng loạt điểm nghẽn: Nhận thức chưa đúng về sữa và sản phẩm từ sữa, quy chuẩn kỹ thuật còn chồng chéo, chi phí sản xuất cao và thiếu chính sách khuyến khích sử dụng nguyên liệu nội địa.
Đồng thời, cần xây dựng một chiến lược phát triển ngành sữa thống nhất đến năm 2030, tầm nhìn 2045 để làm cơ sở cho các bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp triển khai hiệu quả. Chiến lược cần đảm bảo hai trụ cột phát triển đàn bò sữa nội địa và dịch chuyển mạnh mẽ sang chế biến sữa tươi sạch thay vì sữa hoàn nguyên.
Chủ tịch Hiệp hội chăn nuôi cũng kiến nghị các bộ ngành cần hoàn thiện khung pháp lý minh bạch giữa các loại sữa, khuyến khích doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu nội địa, thậm chí cấp giấy phép kinh doanh sữa theo tỷ lệ cam kết sử dụng sữa tươi trong nước…
Tuấn Ngọc (t/h)
