Đẩy nhanh lộ trình
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đã tuyên bố amiang là chất gây ung thư, nhất là ung thư phổi, thanh quản, buồng trứng, ung thư trung biểu mô và bệnh bụi phổi amiang trong suốt thập kỷ qua. Năm 2004, WHO ước lượng trên 100.000 người chết mỗi năm do tiếp xúc với amiang. Hiện nay, trên thế giới, đã có 66 nước cấm việc sử dụng amiang trắng.
Tại Việt Nam, ngày 1/1/2018, Chính phủ đã ra Nghị quyết số 01/NQ-CP, trong đó giao nhiệm vụ cho Bộ Xây dựng “Xây dựng lộ trình dừng sử dụng amiang trắng để chấm dứt SX tấm lợp amiang từ năm 2023”.
Amiang trắng được sử dụng nhiều trong sản xuất tấm lợp xi măng
Ông Sugio Furuya, điều phối viên Mạng lưới dừng amiang châu Á cho biết, Việt Nam thuộc nhóm 10 nước dẫn đầu về sử dụng amiang và cần có những hành động để loại bỏ hoàn toàn vật liệu này.
Theo GS. TS. Lê Vân Trình, Chủ tịch Hội KH&KT an toàn vệ sinh lao động Việt Nam, người đã nghiên cứu vấn đề amiang từ năm 1998, cho biết: “Để thay thế các sản phẩm chứa amiang, đối với tấm lợp có thể sử dụng sợi PVA, tôn cách nhiệt, tôn nhựa với giá thành phải chăng. Hiện NM Z751 của quân đội đã tìm được vật liệu thay thế từ giấy vụn, xơ dừa, vỏ trấu với giá còn rẻ hơn amiang. Còn đối với vật liệu cách nhiệt, cách âm, má phanh, có thể sử dụng xi măng chịu nhiệt, bông thủy tinh, bông cách nhiệt để thay thế amiang”.
TS. Đỗ Quốc Quang, nguyên Phó viện trưởng Viện Công nghệ (Bộ Công thương) khẳng định: “Vật liệu thay thế amiang chắc chắn có, giá cả phụ thuộc vào chất lượng”.
"Có thể dùng xơ dừa hay vật dụng tự nhiên để thay thế trong khoảng 3 - 4 năm, nhưng sau 5 năm thì phải có nghiên cứu về tuổi thọ. Các vật dụng thay thế hiện nay, phần lớn đắt hơn vì đó là vật liệu mới được đưa vào. Tuy nhiên, giá trị sử dụng lại cao như tấm lợp bằng kim loại có lớp chống nóng. Chúng ta nên nhìn vào tuổi thọ hay đời sống của vật liệu nhiều hơn là giá thành", TS. Quang nói.
Còn nhiều thách thức
Theo ông Quang, việc vận động người dân vùng khó khăn không sử dụng amiang, liên quan rất nhiều đến chính sách. Nếu chính sách nhà nước vẫn tiếp tục cho sử dụng amiang, thì vận động không dễ, còn nếu dừng SX, thì việc chuyển đổi không khó.
Ông Hoàng Xuân Lương, Chủ tịch Nhóm Hành động vì công lý, sức khỏe và môi trường cho biết, một số nhóm lợi ích đã tìm mọi cách để kéo dài thời gian thực hiện, khiến amiang vẫn được sử dụng nhiều trong các sản phẩm CN, nhất là sản phẩm tấm lợp tại Việt Nam.
Trong khi đó, Hiệp hội Tấm lợp Việt Nam đã có văn bản gửi tới Bộ Xây dựng, bày tỏ quan điểm không đồng ý với tên gọi của đề án “Lộ trình dừng sử dụng amiang trắng để chấm dứt SX tấm lợp amiang từ năm 2023”. Amiang trắng đang được pháp luật Việt Nam cho phép sử dụng có điều kiện để SX tấm lợp amiang xi măng (AC) và sử dụng trong nhiều lĩnh vực, nhiều ngành CN khác nhau như SX phanh má các loại, vật liệu bảo ôn trong các thiết bị nhiệt; sử dụng trong CN nhiệt điện đóng tàu, hàng không, áo cứu hỏa, SX phân lân nung chảy…
“Amiang trắng sử dụng trong nhiều lĩnh vực như vậy mà đề án chỉ đề xuất cấm amiang trắng trong SX tấm lợp AC là không công bằng, thiếu khách quan và phiến diện”, văn bản của hiệp hội nhấn mạnh.
Cũng theo hiệp hội này, việc xây dựng lộ trình dừng sử dụng amiang trắng ảnh hưởng lớn đến ngành CN SX tấm lợp amiang trắng - đã tồn tại hàng chục năm, trong khi cơ quan chức năng chưa tìm thấy một bằng chứng nào gây bệnh tật, một trường hợp chết người nào? Trong 20.000 ca bệnh bụi phổi mà Bộ Y tế thống kê được, chỉ có 3 trường hợp là bụi phổi amiang, còn lại là bụi phổi silic của các ngành khai thác đá, SX xi măng, khai thác than, khai thác mỏ, xây dựng giao thông…
Đồng thời, việc dừng sử dụng này lại ảnh hưởng đến kinh tế của DN ngành tấm lợp AC. Hằng năm, cả nước sử dụng khoảng 0,8 - 1 triệu tấn xi măng, ổn định việc làm cho gần 5.000 lao động trực tiếp và hàng nghìn lao động trong các ngành SX, dịch vụ khác như vận chuyển, đại lý, bán hàng, xây dựng, SX xi măng…
Trúc Mai
