Sáng 12/12, Hội nghị giao ban công tác năm 2025 các trường tư thục trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội được tổ chức. Không chỉ nhằm tổng kết hoạt động trong năm qua, hội nghị còn là diễn đàn để các nhà quản lý, lãnh đạo nhà trường và nhà đầu tư giáo dục trao đổi thẳng thắn về những vấn đề đang tác động trực tiếp đến sự phát triển của giáo dục ngoài công lập trong giai đoạn mới. Trong khuôn khổ chương trình, Hội thảo khoa học “Trường tư thục Hà Nội: Thời cơ và thách thức trong kỷ nguyên mới” cũng được tổ chức, tập trung phân tích bối cảnh, xu hướng và những yêu cầu đặt ra đối với mô hình giáo dục tư thục trước những thay đổi sâu sắc của hệ thống giáo dục và xã hội.
Điều dễ nhận thấy tại hội nghị không chỉ là tinh thần cầu thị, mà là sự xuất hiện ngày càng rõ của một mối lo mang tính hệ thống: giáo dục tư thục đang phát triển nhanh về quy mô và chất lượng, nhưng nền tảng chính sách để bảo đảm sự phát triển đó lại chưa theo kịp. Chính sự lệch pha này đang trở thành “nút thắt” lớn nhất đối với giáo dục ngoài công lập tại Hà Nội.
Giáo dục tư thục và vai trò đi đầu đổi mới ngày càng rõ nét
Thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, hệ thống trường tư thục tại Hà Nội đã vượt xa vai trò ban đầu là chia sẻ áp lực tuyển sinh cho khu vực công lập. Trên thực tế, nhiều trường tư thục đã trở thành không gian thử nghiệm và lan tỏa các mô hình giáo dục mới, từ quản trị nhà trường, tổ chức dạy học đến phương pháp đánh giá người học.
Các mô hình như Hệ thống Trường liên cấp Newton cho thấy, khi trường tư thục có đủ dư địa về quản trị và được vận hành trong môi trường tương đối ổn định, chất lượng giáo dục không chỉ được cải thiện, mà còn được kiểm soát một cách có hệ thống. Việc đầu tư đồng bộ cho chương trình, đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và cơ chế kiểm soát chất lượng giúp nhà trường duy trì định hướng phát triển dài hạn, thay vì chạy theo những điều chỉnh ngắn hạn.
Tương tự, các trường có bề dày như Đoàn Thị Điểm hay Lương Thế Vinh… chứng minh rằng giáo dục tư thục không phải là lựa chọn mang tính tình thế. Khi chất lượng được đặt làm trục xuyên suốt và nhà trường có khả năng hoạch định chiến lược ổn định, mô hình tư thục hoàn toàn có thể tạo ra giá trị bền vững cho người học và xã hội.
Vấn đề đặt ra là: nếu các mô hình chất lượng cao đã hiện hữu, vì sao giáo dục tư thục vẫn gặp khó trong việc nhân rộng và phát triển đồng đều? Câu trả lời được nhiều đại biểu tại hội nghị chỉ ra không nằm ở năng lực nhà trường, mà nằm ở cơ chế và chính sách quản lý chưa tạo được mặt bằng phát triển tương xứng.
Khi bài toán đầu tư giáo dục ngoài công lập bị “kẹt” ở chính sách
Từ góc độ đầu tư giáo dục, ông Trần Mạnh Tùng, nhà đầu tư Trường Tiểu học – Trung học cơ sở Vigeba, cho rằng môi trường đầu tư cho giáo dục ngoài công lập hiện nay vẫn thiếu sự ổn định cần thiết. Theo ông, sự chưa bình đẳng giữa trường công và trường tư trong cách thiết kế và vận hành chính sách đang buộc các nhà đầu tư giáo dục phải cân nhắc lại các quyết định dài hạn, thậm chí đứng trước lựa chọn nên tiếp tục hay tạm dừng đầu tư. 
Theo cách nhìn này, vấn đề cốt lõi không nằm ở chủ trương tăng cường tự chủ đối với các cơ sở giáo dục công lập, mà ở cách hiểu và cách áp dụng đang tạo ra lợi thế không cân xứng. Dẫn Kế hoạch 267-KH-UBND-2024 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, quan điểm này cho rằng khái niệm “mức thu bảo đảm bù đắp chi phí hợp lý, có tích lũy để thu hút nhà đầu tư” nếu không được triển khai nhất quán giữa các loại hình trường học sẽ khiến cơ chế tự chủ bị hiểu lệch ngay từ bản chất.
Ông nêu rõ: “Hiện nay có loại hình Trường Công lập tự chủ rất không công bằng với các trường tư. Tại mục 3 của Kế hoạch 267-KH-UBND-2024 đã nêu: ‘mức thu bảo đảm bù đắp chi phí hợp lý, có tích lũy để thu hút nhà đầu tư thuộc các thành phần kinh tế ngoài nhà nước tham gia cung ứng dịch vụ’ và ‘tăng cường quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục để từng bước tăng nguồn thu đảm bảo chi thường xuyên’.
Từ cách hiểu này, vấn đề được đặt ra là mặt bằng chi phí trong vận hành nhà trường. Để bảo đảm đúng tinh thần Kế hoạch 267 và tạo sự công bằng trong cạnh tranh, các trường công lập tự chủ cũng cần được tính toán đầy đủ các khoản chi phí thực tế tương tự như trường tư thục, bao gồm đầu tư ban đầu về đất đai thông qua đấu giá, nguồn vốn vay xây dựng cơ sở vật chất, nghĩa vụ trả lãi theo lãi suất ngân hàng, khấu hao tài sản cố định, nghĩa vụ thuế, cũng như tiền lương và các khoản chi thường xuyên khác.
Trong bối cảnh đó, nếu các vướng mắc về cơ chế và chính sách tiếp tục chậm được lắng nghe và tháo gỡ, tâm lý thận trọng của nhà đầu tư đối với giáo dục ngoài công lập sẽ khó tránh khỏi. Theo ông Trần Mạnh Tùng, đây chính là yếu tố khiến việc duy trì và mở rộng đầu tư dài hạn cho giáo dục tư thục trở nên kém chắc chắn, dù nhu cầu xã hội đối với các mô hình giáo dục chất lượng cao vẫn đang hiện hữu.
Chính sách ổn định là điều kiện để giáo dục tư thục đi đường dài
Từ những trao đổi tại hội nghị, có thể thấy vấn đề cốt lõi của giáo dục tư thục Hà Nội hiện nay không nằm ở năng lực vận hành hay chất lượng đội ngũ, mà nằm ở cách thiết kế và thực thi chính sách. Khi giáo dục ngoài công lập được kỳ vọng là một cấu phần quan trọng của hệ thống, chính sách không thể chỉ dừng ở việc cho phép tồn tại, mà cần tạo ra một môi trường đủ ổn định và công bằng để khu vực này phát triển đúng vai trò.
Một môi trường chính sách thiếu nhất quán không chỉ làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư, mà còn làm chậm lại quá trình nâng chất của toàn hệ thống giáo dục. Trong bối cảnh yêu cầu về chất lượng ngày càng cao, Hà Nội đang đứng trước một lựa chọn mang tính chiến lược: tiếp tục coi giáo dục tư thục là giải pháp chia sẻ áp lực tuyển sinh, hay nhìn nhận đây là đối tác dài hạn trong mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục Thủ đô.
Cách lựa chọn và triển khai chính sách trong giai đoạn tới sẽ quyết định liệu giáo dục tư thục có thể trở thành động lực đổi mới thực sự của hệ thống, hay vẫn chỉ phát triển trong trạng thái “vừa đi vừa dò”, bị kìm hãm bởi những nút thắt chưa được tháo gỡ.
Minh Thắm
