Triết lý "bữa cơm nhà" và sợi dây liên kết bền chặt với người nông dân
Ít ai biết rằng, thương hiệu “Sữa Chị Vàng” – cái tên mộc mạc, gần gũi đã trở thành niềm tự hào của vùng đất Ba Vì (Hà Nội) – lại có xuất phát điểm từ một niềm cảm hứng văn học đầy lãng mạn. Tên gọi này được bà Phạm Thị Thanh Huyền lấy cảm hứng từ nhân vật trong truyện ngắn “Cỏ Non” của cố nhà văn Hồ Phương. Đó là hình ảnh biểu trưng cho sự cần cù, chịu thương chịu khó, bền bỉ và chất phác – những phẩm chất kết tinh trong con người lao động và mảnh đất Ba Vì huyền thoại. Năm 2006, khi quyết định đặt tên cho "đứa con tinh thần" của mình, bà Huyền đã gửi gắm vào đó không chỉ là khát vọng kinh doanh mà còn là tình yêu sâu nặng với quê hương.
Ngược dòng thời gian trở về những năm đầu của thập niên 2000, bà Huyền khởi nghiệp với vốn liếng vỏn vẹn là 20 con bò sữa. Thời điểm ấy, bà cũng như bao hộ nông dân khác tại địa phương, đóng vai trò là mắt xích đầu tiên trong chuỗi cung ứng: chăn nuôi và cung cấp sữa nguyên liệu cho các trạm thu mua. Tuy nhiên, bài toán đầu ra cho nông sản chưa bao giờ là dễ dàng. Điệp khúc “được mùa mất giá”, hay những thời điểm các đơn vị lớn ngừng nhập hàng đột ngột đã đẩy người nông dân vào thế khó. Nhìn cảnh dòng sữa trắng – thành quả của bao ngày đêm chăm sóc bị ứ đọng không biết phải giải quyết như nào, trong lòng người phụ nữ ấy dấy lên một nỗi trăn trở khôn nguôi.
Nhận thấy lợi thế nhà nằm ngay mặt đường trục du lịch Ba Vì, năm 2004, bà Huyền mạnh dạn chuyển đổi mô hình, mở cửa hàng hộ kinh doanh để tự tiêu thụ sản phẩm. Đó là những "viên gạch" đầu tiên đặt nền móng cho Công ty Cổ phần Sữa Chị Vàng Ba Vì sau này. Thời gian đầu, thách thức lớn nhất không đến từ kỹ thuật mà đến từ thói quen thị trường. Khách hàng chỉ biết đến danh xưng chung chung là “Sữa Ba Vì” chứ chưa hề có khái niệm về thương hiệu “Chị Vàng”. Thậm chí, doanh nghiệp đã từng trải qua những năm tháng “ẩn mình”, không dám in chữ “Ba Vì” lên bao bì vì lo ngại vi phạm bản quyền thương hiệu của đơn vị khác. Chỉ đến khi chính quyền địa phương vào cuộc, làm rõ quyền lợi được sử dụng chỉ dẫn địa lý “Đặc sản Ba Vì”, thương hiệu Chị Vàng mới thực sự được định danh rõ ràng trên bản đồ nông sản.
Giữa một thị trường thực phẩm công nghiệp đang chạy đua về sự tiện lợi và thời hạn bảo quản, bà Phạm Thị Thanh Huyền đã lựa chọn một lối đi riêng, đầy chông gai nhưng vững chắc: trung thành tuyệt đối với nguyên liệu tự nhiên. Bà ví von triết lý sản xuất của mình giản dị như việc nấu một bữa cơm cho gia đình. “Việc giữ hạn sử dụng ngắn cũng giống như việc bạn nấu một bữa cơm gia đình từ thực phẩm tươi sống. Nó không thể để lâu hàng tháng trời như thực phẩm đóng hộp chứa đầy phụ gia, nhưng đổi lại là giá trị dinh dưỡng thuần khiết và sự an toàn tuyệt đối cho người dùng”.
Bà Huyền chấp nhận sự bất tiện trong khâu lưu thông, chấp nhận rủi ro hàng hủy cao hơn để đổi lấy sự an tâm tuyệt đối cho sức khỏe người tiêu dùng. Đặc biệt đối với khách du lịch – những người thường xuyên phải di chuyển đường dài trong điều kiện bảo quản không lý tưởng – việc rút ngắn hạn sử dụng là một “hàng rào kỹ thuật” tự nguyện mà doanh nghiệp dựng lên để bảo vệ khách hàng.
Để hiện thực hóa cam kết về chất lượng, yếu tố tiên quyết nằm ở nguồn nguyên liệu đầu vào. Từ năm 2004 đến nay, công ty đã trở thành đầu mối bao tiêu sữa ổn định cho hơn 100 hộ dân quanh khu vực. Mối quan hệ giữa doanh nghiệp và người nông dân tại đây không đơn thuần là quan hệ mua – bán, mà là sự cộng sinh bền chặt. Bà Huyền từng đứng ra vay vốn từ quỹ khuyến nông để cho bà con vay lại mua bò giống, phát triển đàn gia súc trong bối cảnh đất nông trường không thể thế chấp ngân hàng để vay vốn. Sự hỗ trợ thiết thực ấy đã tạo nên niềm tin và sự gắn bó thủy chung của người nông dân với doanh nghiệp.
Tuy nhiên, sự ân tình không đồng nghĩa với sự dễ dãi trong quy trình kiểm soát chất lượng. Sữa nguyên liệu khi thu mua phải trải qua “bức tường lửa” với các tiêu chí kiểm định nghiêm ngặt: cảm quan, phản ứng lắc tủa cồn( kiểm tra độ tươi của sữa), kiểm tra vi sinh vật tổng số, kiểm tra chất kháng sinh bằng phương pháp lên men, độ PH, độ axit và phân tích hàm lượng khô béo. Bất kỳ mẫu sữa nào không đạt chuẩn vi sinh hoặc bị phát hiện tồn dư kháng sinh đều bị từ chối nhập kho thẳng thừng. “Chúng tôi đặt sức khỏe người tiêu dùng lên hàng đầu, sau đó mới đến hiệu quả kinh tế. Chỉ có làm thật, làm tử tế thì mới tồn tại được lâu dài,” nữ giám đốc khẳng định.
Bước chuyển mình trong kỷ nguyên số và bài toán vươn ra biển lớn
Trải qua 20 năm hình thành và phát triển, Sữa Chị Vàng không chấp nhận “ngủ quên” trên hào quang của một thương hiệu đặc sản địa phương. Nhận thức rõ sự thay đổi chóng mặt của thị trường và nhu cầu ngày càng khắt khe của người tiêu dùng, bà Huyền đã mạnh dạn thực hiện cuộc cách mạng về công nghệ và phương thức kinh doanh.
Từ quy mô xưởng sản xuất nhỏ lẻ ban đầu, đến nay doanh nghiệp đã hoàn thiện hệ thống nhà xưởng hiện đại với các thiết bị tiên tiến. Đáng chú ý là hệ thống máy thanh trùng và đồng hóa với công suất lên tới 3 tấn/giờ. Công nghệ này cho phép xử lý sữa ở nền nhiệt dưới 100°C giúp giữ nguyên vẹn cấu trúc dinh dưỡng, độ thơm ngon tự nhiên mà không làm biến đổi chất lượng protein. Đây là bước tiến quan trọng giúp sản phẩm đảm bảo độ đồng nhất, an toàn vệ sinh thực phẩm nhưng vẫn giữ được “hồn cốt” hương vị truyền thống.
Không dừng lại ở đó, tinh thần đổi mới sáng tạo của nữ lãnh đạo này còn được thể hiện qua việc phát triển các dòng sản phẩm mới, đón đầu xu hướng. Điển hình là sản phẩm sữa chua sấy thăng hoa – một bước đột phá trong công nghệ chế biến sau thu hoạch. Sử dụng công nghệ sấy lạnh ở nhiệt độ âm 30°C, sản phẩm giữ nguyên được hình dáng, màu sắc, hương vị và quan trọng nhất là các lợi khuẩn có trong sữa chua tươi. Ưu điểm vượt trội của dòng sản phẩm này là có thể bảo quản ở nhiệt độ thường trong 6 tháng.
Theo bà Huyền, sữa chua sấy thăng hoa không chỉ là một sản phẩm thương mại, mà còn là giải pháp chiến lược để giải quyết bài toán thừa sữa nguyên liệu vào mùa thấp điểm. Mùa đông, khi nhu cầu tiêu thụ sữa tươi giảm sút nhưng sản lượng sữa từ đàn bò vẫn duy trì, công nghệ sấy thăng hoa giúp chuyển hóa nguồn nguyên liệu dư thừa thành sản phẩm có giá trị gia tăng cao, thời gian bảo quản dài, giảm áp lực tiêu thụ tức thì cho cả doanh nghiệp và người nông dân. Mặc dù chi phí đầu tư cho công nghệ này rất lớn, đặc biệt là chi phí điện năng vận hành, nhưng đây là hướng đi tất yếu để nâng tầm nông sản Việt.
Song song với đổi mới sản xuất, tư duy thương mại của Sữa Chị Vàng cũng đang có sự chuyển dịch mạnh mẽ. Nhận thấy thói quen mua sắm của người tiêu dùng đã thay đổi, đặc biệt là sự lên ngôi của thương mại điện tử, bà Huyền đã sớm đưa sản phẩm lên các nền tảng số. Hình ảnh những phiên livestream bán hàng trực tiếp trên TikTok, Facebook hay Shopee đã không còn xa lạ. Tại đó, khách hàng không chỉ mua sản phẩm mà còn được “mục sở thị” quy trình sản xuất, đóng gói và vận chuyển. Sự minh bạch hóa thông tin qua công nghệ số đã giúp thương hiệu gia tăng niềm tin, mở rộng tệp khách hàng từ phạm vi địa phương ra toàn quốc, xóa bỏ rào cản địa lý mà các kênh phân phối truyền thống thường gặp phải.
Tuy nhiên, hành trình vươn ra biển lớn của Sữa Chị Vàng vẫn còn đó những “nút thắt” về cơ chế cần được tháo gỡ. Dù đã sở hữu tới 18 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao – một bảo chứng quan trọng về chất lượng, nhưng doanh nghiệp vẫn đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu khắt khe về môi trường. Nguyên nhân sâu xa nằm ở vấn đề lịch sử quản lý đất đai: toàn bộ diện tích nhà xưởng sản xuất hiện nằm trên đất thuộc quyền quản lý của nông trường, chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (bìa đỏ) riêng biệt cho doanh nghiệp. Điều này khiến công ty không thể lập đề án bảo vệ môi trường độc lập hay hoàn thiện các thủ tục pháp lý cần thiết để xuất khẩu chính ngạch, dù năng lực sản xuất và chất lượng sản phẩm đã sẵn sàng.
Chia sẻ về định hướng tương lai, ánh mắt của nữ giám đốc vẫn ánh lên sự kiên định và lạc quan. Bà cho biết, doanh nghiệp đang kiên nhẫn chờ đợi và phối hợp với các cơ quan chức năng để giải quyết vấn đề bàn giao đất từ nông trường về địa phương quản lý. Một khi nút thắt pháp lý được tháo gỡ, Sữa Chị Vàng sẽ ngay lập tức mở rộng quy mô nhà xưởng, đầu tư sâu hơn nữa vào các dây chuyền công nghệ cao như sấy thăng hoa để không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn tự tin đưa thương hiệu sữa Ba Vì vươn ra thế giới.
Câu chuyện 20 năm của bà Phạm Thị Thanh Huyền và thương hiệu Sữa Chị Vàng là một bức tranh đẹp về tinh thần khởi nghiệp bền bỉ. Đó không chỉ là hành trình tìm kiếm lợi nhuận, mà là hành trình kiến tạo giá trị cho cộng đồng, gìn giữ uy tín cho nông sản địa phương. Từ những trăn trở về đầu ra cho 20 con bò sữa năm nào, giờ đây, Sữa Chị Vàng đã trở thành biểu tượng cho sự kết hợp hài hòa giữa triết lý kinh doanh truyền thống "ăn chắc mặc bền" với tư duy đổi mới hiện đại, góp phần khẳng định vị thế của doanh nghiệp Việt trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.
Thành Nam
