Photovoice (kể chuyện bằng hình ảnh) của trẻ em dân tộc thiểu số do Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) thực hiện là một hoạt động thuộc chương trình toàn cầu của Oxfam mang tên Quyền và tiếng nói của chúng em (My Rights, My Voice).

Được thực hiện bắt đầu từ tháng 10.2013, đối tượng là các em học sinh từ 10 - 15 tuổi người H’Mông ở Lào Cai, người M’Nông tại Đăk Nông, người Chăm và Raglai ở Ninh Thuận, Photovoice kể chuyện về cuộc sống thường ngày của các em, theo các chủ đề mà các em lựa chọn. Đa số các em chưa bao giờ được chụp ảnh, nhưng chỉ với những chiếc máy ảnh phổ thông và những hiểu biết căn bản về kỹ thuật chụp, các em đã sáng tạo nên hàng ngàn tác phẩm sinh động và đầy cảm xúc. Phương pháp của Photovoice là giúp người trong cuộc tự thể hiện câu chuyện của mình bằng những cách thức hấp dẫn. Các em đã kể về học tập, vui chơi, lao động, về suy nghĩ, cảm nhận, mong ước của các em, và cả về những gì đang diễn ra tại cộng đồng xung quanh. 120 bức ảnh và câu chuyện xuất sắc nhất lựa chọn trong 17.000 sản phẩm do chính các em nhỏ dân tộc thiểu số thực hiện đang được trưng bày trong triển lãm “Tớ kể bạn nghe” tại Hà Nội.

Từ mong muốn

Tác giả Giàng Seo Páo, dân tộc H’Mông, Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú THCS xã Mản Thẩn, Simacai, Lào Cai Bố em là Giàng Seo Sỳ, 53 tuổi. Bố em rất vui khi nhà có trâu, em cũng vui cùng bố. Em muốn nhà mình có thêm nhiều trâu và em mong được giúp bố mẹ đi cắt cỏ, muốn được cho trâu ăn như bố đang làm, em cũng sẽ cười và vui như bố. Con trâu là con vật kéo, cày ruộng duy nhất trong nhà nên ai cũng quý. Trên vùng cao không có máy cày nhưng mà ruộng ở trên này chỉ có trâu cày được.Cả nhà em sẽ cố gắng để làm chuồng cho nó và khi mà xây dựng chuồng, em cũng sẽ giúp bố mẹ em. Hiện tại nhà em cũng chưa có chuồng cho trâu ở. Khi mùa rét bố mẹ em thường hay lấy cái chăn bỏ đi đắp cho nó. Việc này chưa được tốt nhất nhưng mà cũng giúp trâu chịu được lạnh. Bố em quý con trâu này lắm, ông hay chăn trâu, còn em thì chỉ giúp được bố vào ngày chủ nhật, vì ngày đó em mới được nghỉ học.

Ađớ Thị Tuyết người dân tộc Raglai, hiện em đang học Trường Tiểu học Phước Tân B, Bác Ái, Ninh Thuận. Em chụp các bạn đang đến trường, đường đi rất xa khoảng 2km. Lúc đi học cũng gặp nhiều khó khăn như một số bạn chưa có mũ nón. Đường đi rất là nắng và nhiều bụi bẩn. Trên đường đi ít cây xanh, vì nạn phá rừng rất nhiều. Các bạn tuy gia đình không khá giả nhưng đều cố gắng đến trường đi học tìm cái chữ. Qua bức ảnh em muốn là các bạn cố gắng học tập để sau này còn có những việc tốt hơn, và xóa được sự nghèo khổ của địa phương chúng ta. Em mong muốn chính quyền địa phương quan tâm làm đẹp những con đường để học sinh có thể dễ dàng đến trường. Em rất thích bức ảnh này vì em thấy các bạn đi tung tăng đến lớp vui.

Câu chuyện của H’Hoa, dân tộc M’Nông, Trường Tiểu học Lê Văn Tám, Krông Nô, Đăk Nông là bức ảnh em chụp các bạn H’Lê 12 tuổi, H’Lý 12 tuổi, Y Hoan 11 tuổi, H’Gun 11 tuổi, H’Thung và H’Quỳnh 10 tuổi, và bác nghệ nhân Mà Hân khi họ đang tập đánh cồng chiêng để chuẩn bị thi ở tỉnh Đăk Nông. Đây là một niềm vui của các bạn và nghệ nhân nên họ đã tập luyện 1 ngày 2 lần. Họ đã tập luyện kĩ càng. Nghệ nhân và các học sinh sẽ đưa truyền thống của xã lan rộng ra ngoài. “Em rất là vui khi thấy con cháu dân tộc M’Nông giữ được truyền thống văn hóa, lại còn đưa ra thế giới nữa. Đây là một niềm vui đối với dân tộc mình. Em rất tự hào. Em và các bạn sẽ giữ truyền thống lâu đời của ông cha ngày xưa”.

… đến giải pháp

Phó Giám đốc Sở GD - ĐT Lào Cai Dương Bích Nguyệt, câu chuyện của các em đúng với tên gọi là Tiếng nói qua ảnh, các em được thể hiện mong muốn của mình, say nghĩ và ước mơ của mình, từ cuộc sống hàng ngày, trong nhà trường và những người thân xung quanh mình cũng như các bạn bè cùng lớp. Qua câu chuyện kể của các em thể hiện mong muốn, suy nghĩ, tư duy, từ đó cho người lớn, đặc biệt những người đứng trong ngành giáo dục đánh giá lại, đối chiếu lại về quá trình chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ giáo dục ở địa phương trong từng bậc học. Từ bức ảnh này, chúng ta có bước điều chỉnh các hoạt động tổ chức dạy học trên lớp, gắn với sinh hoạt với các em ở gia đình cũng như phối hợp với chính quyền các cấp ở địa phương. Việc này cũng gắn với việc thực hiện Nghị quyết 29 của T.Ư Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục. Thông qua hoạt động này, củng cố niềm tin cho chúng tôi là những lãnh đạo một ngành, một tỉnh.Một trong những cái cốt lõi của việc đổi mới này khi nghiên cứu thì chúng tôi thấy sẽ thay đổi được cách học, cách dạy.Cách học là các em gắn với thực hành, giảm bớt thời lượng quá tải khi hiện nay chúng ta đang bàn đến, gắn vào đó là việc các em phải rèn các kỹ năng sống, kỹ năng thực hành. Như vậy, một trong các giải pháp chúng tôi tham mưu với UBND tỉnh về kế hoạch thực hiện nghị quyết này thì một trong các giải pháp để thực hiện đó là chúng tôi đưa ra các mô hình trường học ở địa phương, ví dụ mô hình trường học nông trại… như thế gắn với mô hình các em được học, được trải nghiệm và được thực hành.

PV