THCL “Để dược liệu không bị nấm mốc, các lò sấy đều bảo quản bằng lưu huỳnh” - Đó là tiết lộ của một chủ cơ sở làm thuốc, thôn Thiết Trụ, xã Bình Minh (Khoái Châu, Hưng Yên). Và đây là một trong những nơi cung cấp lượng lớn các loại dược liệu ra thị trường.
Dược liệu được chất thành đống phơi ở sân và triền đê
Đường đi của dược liệu
Thôn Thiết Trụ vốn nổi danh là làng trồng và sơ chế dược liệu. Cả thôn, ước chừng có gần 100 hộ dân chuyên thu gom, chế biến dược liệu, xuất đi các nơi, từ phố Thuốc Bắc, Lãn Ông (Hà Nội) cho đến các tỉnh phía Nam và thậm chí sang Trung Quốc.
Theo chị Nguyễn Thị T, một người chuyên thu gom dược liệu thì, tại thôn Thiết Trụ, chỉ trồng được một số ít dược liệu, còn lại là nhập ở Ninh Bình, Hòa Bình, Bắc Giang, Lạng Sơn và Trung Quốc. Những loại dược liệu như bản hạ, bạch chỉ, ngưu tất, hoài sơn, địa liền… được ưa chuộng nhất vì tiêu thụ mạnh trên thị trường và có giá trị kinh tế cao.
Tìm hiểu thì thấy, có một số đông dược nhập từ Trung Quốc, về sơ chế rồi xuất ngược trở lại Trung Quốc. Khi sang Trung Quốc, sẽ được chiết suất thành các đông dược thành phẩm, sau đó sẽ được tiểu thương vận chuyển về Việt Nam qua đường tiểu ngạch.
Ông Nguyễn Trung Kiên, nguyên Trưởng thôn Thiết Trụ cho hay: “Thị trường dược liệu phía Bắc, phần lớn nhập từ thôn Thiết Trụ, do giá cả rẻ, tiện đi lại. Nhiều người từ Trung Quốc sang tận bên mình thu mua thuốc với giá rẻ, mang về nước sao tẩm, chế biến rồi lại nhập ngược trở lại Việt Nam với giá… trên trời. Chẳng hạn như táo sấy, giá gốc chỉ vài nghìn đến vài chục nghìn đồng/kg, nhưng thương lái Trung Quốc thu mua về, “hô biến” thành táo Tàu, xuất trở lại Việt Nam, giá đội lên 120.000 đồng/kg.
Theo chia sẻ của một số thương lái, đối với những dược liệu sau khi được chiết suất tại Trung Quốc, nếu nhập về Việt Nam, chúng không còn tác dụng hoặc nếu có thì còn rất ít vì đã bị chiết xuất - hút hết hàm lượng tinh chất, trở thành… củi khô. Chính vì vậy, những dược liệu nhập lậu từ Trung Quốc về, nếu sử dụng lâu dài có thể gây suy gan, suy thận, thậm chí tử vong.
Vô cùng nguy hiểm nếu…!
Lâu nay, trong bào chế đông dược, xông bằng lưu huỳnh (diêm sinh) là biện pháp chủ yếu để phòng chống mốc, tạo màu sáng đẹp cho dược liệu.
Tuy nhiên, nhiều cơ sở sản xuất, vì chạy theo lợi nhuận, đã lợi dụng việc xông lưu huỳnh với hàm lượng vượt quá quy định cho phép, bất chấp tác hại của nó đối với người tiêu dùng.
Hầu hết các hộ dân kinh doanh, buôn bán dược liệu thôn Thiết Trụ đều dùng lưu huỳnh để sấy khô dược liệu (ước tính, vài chục hộ sấy hoài sơn và các loại dược liệu khác với công suất rất lớn, mỗi ngày 1 - 3 tấn/hộ). Mấy năm trước, những hộ này thường quây cót sấy ở trong vườn. Mỗi cót khoảng 4 tạ sản phẩm tươi, cần dùng 6 kg lưu huỳnh để sấy, về sau, do ô nhiễm, bà con phản đối, họ chuyển ra ngoài đê và rìa làng...
Việc dùng lưu huỳnh để bảo quản dược liệu cũng không có một công thức, liều lượng cụ thể nào mà người làm ước lượng rồi đổ ra chậu nhôm, sau đó châm lửa đốt; sau khi bốc cháy, sẽ được đưa vào từng lò hun đã chất đống dược liệu rồi phủ kín bằng các tấm bạt. Một số cơ sở sản xuất dược liệu ở đây cho biết, nếu dùng lưu huỳnh với liều lượng lớn, thuốc sẽ để được vài năm mà không bị nấm mốc. “Nếu không có lưu huỳnh thì mình không thể giữ, không thể bảo quản thứ hàng này được”, chị Định Thị H, một cơ sở sản xuất dược liệu tiết lộ.
Việc lạm dụng lưu huỳnh không có liều lượng, không chỉ gây nguy hiểm đối với người sử dụng, mà ngay cả những người trực tiếp sản xuất cũng sẽ bị ảnh hưởng tới sức khỏe.
Theo các nhà chuyên môn, bảo quản bằng lưu huỳnh sẽ rất nguy hiểm bởi đông dược là những vị thuốc làm từ rễ, thân, lá, cây cỏ và từ da, xác động vật... dễ hút ẩm - là môi trường thích hợp cho nấm mốc phát triển. Tuy nhiên, trong quá trình xông, lưu huỳnh sẽ lưu lại trên thuốc, có thể gây ung thư nếu tồn dư một lượng đáng kể trong cơ thể. Khi bị dị ứng với lưu huỳnh, ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể có các biểu hiện như đau đầu, khó thở, ngạt mũi…; nếu ở mức độ nặng, người bệnh có thể bị tử vong, nhất là ở những người mắc bệnh phổi, phế quản tắc nghẽn mạn tính…
Ngọc Linh - Phan Chinh
