Theo báo cáo của Bộ Y tế gửi Chính phủ, những vụ việc gần đây cho thấy Luật An toàn thực phẩm và Nghị định số 15/2018/NĐ-CP đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Đặc biệt, các quy định liên quan đến tự công bố, đăng ký bản công bố và quảng cáo thực phẩm đang là những vấn đề nóng, cần được sửa đổi, bổ sung ngay để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu quản lý trong tình hình mới.
Thủ tướng Chính phủ đã liên tục có các Công điện và Chỉ thị (như Công điện số 40, 41, 55, 65, 72/CĐ-TTg và Chỉ thị số 13/CT-TTG) chỉ đạo Bộ Y tế phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương. Yêu cầu này nhằm khẩn trương rà soát các vướng mắc, bất cập trong các quy định pháp luật để kịp thời sửa đổi, bổ sung theo thẩm quyền hoặc đề xuất, kiến nghị cấp có thẩm quyền đối với những vấn đề vượt tầm kiểm soát.
Do đó, việc ban hành Nghị quyết của Chính phủ về cơ chế xử lý các khó khăn, vướng mắc trong pháp luật về an toàn thực phẩm là rất cần thiết. Mục tiêu là giải quyết kịp thời các hạn chế, vướng mắc, bất cập trong các quy định hiện hành, tăng cường quản lý doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thực phẩm, nâng cao hiệu quả bảo đảm an toàn và chất lượng sản phẩm thực phẩm, cũng như tăng cường công tác hậu kiểm để nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật.
Cơ chế quản lý mới: Phân loại rủi ro và quy trình công bố chặt chẽ
Trong dự thảo Nghị quyết, Chính phủ sẽ quy định cơ chế cụ thể để xử lý các khó khăn, vướng mắc trong pháp luật về an toàn thực phẩm. Điều này bao gồm thủ tục công bố tiêu chuẩn áp dụng đối với thực phẩm đã qua chế biến bao gói sẵn, phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến thực phẩm, và dụng cụ, vật liệu bao gói chứa đựng thực phẩm không có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hoặc có quy chuẩn quốc gia nhưng không có chỉ tiêu chất lượng và vi chất dinh dưỡng. Đồng thời, Nghị quyết cũng sẽ quy định chi tiết về đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm đối với thực phẩm chức năng, hồ sơ công bố tiêu chuẩn áp dụng, đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm đối với sản phẩm.
Dự thảo cũng sẽ làm rõ việc thu hồi Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm và gỡ bỏ thông tin sản phẩm đăng tải trên trang thông tin điện tử của cơ quan quản lý nhà nước, cùng với việc tạm dừng tiếp nhận và giải quyết hồ sơ đăng ký bản công bố.
Đáng chú ý, dự thảo Nghị quyết quy định hai cơ chế quản lý thực phẩm chính là công bố tiêu chuẩn áp dụng (tự công bố) và đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm, cụ thể như sau:
Sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro thấp: Tổ chức, cá nhân sẽ tự công bố tiêu chuẩn áp dụng.
Sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro trung bình: Tổ chức, cá nhân tự công bố tiêu chuẩn áp dụng, đồng thời phải tự đánh giá hoặc được tổ chức chứng nhận có năng lực thực hiện chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng.
Sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro cao: Tổ chức, cá nhân tự công bố tiêu chuẩn áp dụng và phải được tổ chức chứng nhận được chỉ định thực hiện chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng.
Căn cứ Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa sửa đổi, bổ sung năm 2025, dự thảo Nghị quyết quy định cụ thể trường hợp nào thì áp dụng công bố tiêu chuẩn, trường hợp nào thì áp dụng đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm. Điều này nhằm tránh tình trạng doanh nghiệp tự xác định, xếp nhóm sản phẩm và áp dụng thủ tục công bố không đúng tiêu chí, tính chất của sản phẩm.
Quy định cụ thể cho từng loại sản phẩm và cơ chế thu hồi chặt chẽ
Đối với thực phẩm đã qua chế biến bao gói sẵn, phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến thực phẩm, và dụng cụ, vật liệu bao gói chứa đựng thực phẩm không có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hoặc có quy chuẩn quốc gia nhưng không có chỉ tiêu chất lượng và vi chất dinh dưỡng, sẽ thực hiện công bố tiêu chuẩn áp dụng.
Trong khi đó, Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm bổ sung, và sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi sẽ phải thực hiện thủ tục đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm.
Dự thảo Nghị quyết cũng quy định miễn thực hiện thủ tục công bố tiêu chuẩn áp dụng đối với sản phẩm, nguyên liệu sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu chỉ dùng để sản xuất, gia công hàng xuất khẩu hoặc phục vụ cho việc sản xuất nội bộ của tổ chức, cá nhân không tiêu thụ tại thị trường trong nước. Tương tự, sản phẩm thực phẩm nhập khẩu nhằm phục vụ viện trợ cũng được miễn thực hiện thủ tục tự công bố chất lượng, đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm.
Dự thảo Nghị quyết cũng quy định cụ thể hồ sơ đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm đối với từng trường hợp, nhóm sản phẩm để bảo đảm tính minh bạch và phù hợp theo tính chất sản phẩm hàng hóa, bao gồm thực phẩm nhập khẩu, thực phẩm sản xuất trong nước, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm bổ sung, và sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi.
Về thu hồi Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm và gỡ bỏ thông tin sản phẩm đăng tải trên trang thông tin điện tử của cơ quan quản lý nhà nước, dự thảo Nghị quyết sẽ quy định cơ chế và thủ tục thu hồi đối với các trường hợp đã công bố tiêu chuẩn áp dụng, đăng ký bản công bố sản phẩm để bảo đảm tính chặt chẽ trong thực thi pháp luật về an toàn thực phẩm. Nghị quyết cũng quy định rõ các trường hợp thu hồi, thẩm quyền thu hồi khi xảy ra vi phạm hoặc sản phẩm không đáp ứng tiêu chuẩn, điều kiện sau khi công bố tiêu chuẩn áp dụng hoặc đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm.
Thành Nam (t/h)
