THCL Báo cáo mới nhất về tình hình kinh tế khu vực châu Á - Thái Bình Dương do Ngân hàng Thế giới (WB) vừa công bố chỉ ra nhiều bất ổn của nền kinh tế Việt Nam. Nhìn thẳng vào những tồn tại để có những quyết sách đúng, trúng và kịp thời nhất là rất cần thiết.

Đầy rẫy bất cập

Báo cáo chỉ rõ, sự mất cân đối tài khoá kéo dài tại Việt Nam đang gây quan ngại trong bối cảnh nợ công tăng. Tình hình thu ngân sách năm 2015 cho tới thời điểm này cho thấy áp lực tài khoá còn tiếp diễn với thâm hụt ngân sách (tính cả trả nợ gốc) dự tính chiếm 5,6% GDP trong nửa đầu năm 2015.

Điều đó thể hiện hiệu quả thu ngân sách kém trong khi chi thường xuyên và chi đầu tư cơ bản tăng. Tổng nợ công và nợ do Chính phủ bảo lãnh tiếp tục tăng và đạt mức 59,6% trong năm 2014 (54,5% năm 2013). Tuy nợ công vẫn nằm trong giới hạn bền vững nhưng chi phí trả nợ đã bắt đầu ăn vào các khoản chi hỗ trợ sản xuất khác trong ngân sách.

Bên cạnh đó, cán cân ngoại thương suy giảm làm cho cán cân thương mại bị thâm hụt trong quý I/2015. Trong 7 tháng đầu năm 2015, thâm hụt thương mại là 3,5 tỷ USD (trong khi thặng dư năm 2014 là 2,1 tỷ USD). Kết quả đó thể hiện xuất khẩu giảm trong khi nhập khẩu tăng, nhất là nhập khẩu hàng hóa trung gian và hàng hóa vốn.

Mặt khác, tiến bộ trong quá trình tái cơ cấu không đồng đều, nhất là trong ngành ngân hàng và doanh nghiệp nhà nước. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia phân tích độc lập đều nhất trí rằng cần đẩy nhanh tái cơ cấu thì mới có thể đạt mức tăng trưởng gần 7% và thực hiện tham vọng trở thành một nước hiện đại, công nghiệp hoá của Việt Nam.

Tiến độ cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước (thoái vốn nhà nước) đã chậm lại trong năm 2015. Hoạt động củng cố ngành ngân hàng (sát nhập và mua bán ngân hàng thương mại) đã tăng tốc trong nửa đầu năm 2015 nhưng nợ xấu vẫn là một vấn đề lớn. Thiếu nguồn tài chính, năng lực chuyên môn thấp, không có khung pháp lý phù hợp vẫn là những yếu tố cản trở Công ty Quản lý Tài sản Việt Nam (VAMC) thực hiện giải quyết nợ xấu.

Mặc dù bán lẻ tăng mạnh nhưng khu vực dịch vụ (chiếm gần 40% GDP) chỉ tăng 5,9% trong nửa đầu năm 2015. Về phía cầu, đầu tư (do nguồn vốn FDI tăng mạnh) và tiêu dùng cá nhân tăng mạnh đã kéo theo tăng trưởng. Tuy nhiên, cán cân thương mại đã bị âm do cầu bên ngoài suy giảm gây ảnh hưởng lên xuất khẩu trong khi hoạt động kinh tế trong nước tăng lại làm cho nhập khẩu tăng.

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Từ cơ sở trên, World Bank đưa ra viễn cảnh trung hạn Việt Nam nói chung là tích cực nhưng vẫn còn tiềm ẩn một số rủi ro tiêu cực. Dự kiến tăng trưởng sẽ đạt trên 6% trong năm 2015 nhờ cầu trong nước mạnh, và cầu trong nước mạnh lại phản ánh tăng trưởng tiêu dùng cá nhân và đầu tư. Mặc dù chính sách tiền tệ mở rộng nhưng lạm phát vẫn sẽ thấp do ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài và do giá năng lượng và giá lương thực thấp.

Theo dự kiến, thâm hụt tài khoá sẽ được điều chỉnh nhờ các nỗ lực chấn chỉnh nhằm hạn chế tăng nợ công. Cán cân thương mại dự kiến sẽ thâm hụt trong năm 2015 do xuất khẩu tăng trưởng chậm trong khi nhập khẩu tăng do các hoạt động kinh tế trong nước tăng. Nhưng lượng kiều hối mạnh sẽ giúp đảm bảo thặng dư cán cân thanh toán, tuy kém hơn nhiều so với năm ngoái.

Hiện nay, về phía các yếu tố trong nước, cần có một kế hoạch tốt nhằm củng cố tài khoá trung hạn và được thực hiện cùng với quá trình tái cơ cấu tổng thể nhằm củng cố tài chính cho doanh nghiệp nhà nước và các ngân hàng quốc doanh. Đây chính là yếu tố quan trọng nhằm hạn chế áp lực nợ công và tăng cường niềm tin của khu vực tư nhân.

Các rủi ro bên ngoài gồm có tăng trưởng chậm và còn phụ thuộc nhiều vào yếu tố bất ổn và các yếu tố đó sẽ tác động mạnh tới Việt Nam do Việt Nam phụ thuộc nhiều vào thương mại. Thêm vào đó, giá gạo và các nông sản khác giảm sẽ tác động tiêu cực lên thu nhập và tiêu dùng nông thôn. Nông nghiệp tăng trưởng chậm hơn nên sẽ ảnh hưởng tới thu nhập khu vực nông thôn và làm tăng khoảng cách thu nhập nông thôn - thành thị.

Còn nhớ, không ít chuyên gia kinh tế đã nhấn mạnh rằng: “Việt Nam phải là đất nước đi lên từ kinh tế biển và kinh tế nông nghiệp”. Song dường như, thực tế đang chứng minh nông nghiệp tại Việt Nam luôn bị rơi vào nhóm yếu thế nhất, thiệt thòi nhất. Vì lẽ đó, nếu điều này không được thực sự cải thiện, thì kỳ vọng đưa Việt Nam cất cánh cũng sẽ mãi là… viễn cảnh!

Hà Thu (Thương hiệu & Công luận)