Điều đáng lo ngại là sau khi các triệu chứng cấp tính của bệnh sởi như sốt và phát ban đã thuyên giảm, virus sởi vẫn tiếp tục âm thầm tàn phá hệ miễn dịch của người bệnh. Khả năng gây suy giảm miễn dịch của sởi được đánh giá là nghiêm trọng tương tự như HIV, khiến cơ thể trở nên đặc biệt dễ bị tấn công bởi các loại nhiễm trùng khác.
Sởi siêu lây nhiễm với vũ khí tàn hình
Dưới góc độ chuyên môn, sởi được xác định là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, gây ra bởi virus thuộc họ Paramyxoviridae. Điểm đáng lo ngại nhất của sởi chính là khả năng lây lan siêu việt qua đường hô hấp. Các nghiên cứu dịch tễ học đã chỉ ra rằng, hệ số lây nhiễm cơ bản (R0) của sởi có thể lên đến 12-18, cao hơn đáng kể so với nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác, bao gồm cả Covid-19 (R0 ước tính khoảng 2-3). Điều này đồng nghĩa với việc chỉ một ca bệnh sởi có thể lây nhiễm cho một số lượng lớn người cảm nhiễm trong cộng đồng.
Tuy nhiên, sự nguy hiểm của sởi không chỉ dừng lại ở khả năng lây lan. Virus sởi còn sở hữu một vũ khí tàn hình, đó là khả năng tấn công"và làm suy yếu hệ thống miễn dịch của người bệnh một cách âm thầm và kéo dài. Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng, nhiễm virus sởi có thể dẫn đến tình trạng ức chế miễn dịch kéo dài (measles-induced immunosuppression), làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng thứ phát, thậm chí nhiều tháng sau khi các triệu chứng cấp tính đã biến mất. Cơ chế chính của hiện tượng này bao gồm sự suy giảm số lượng và chức năng của các tế bào miễn dịch, đặc biệt là tế bào lympho T.
Những đòn tấn công đa dạng và tàn khốc của sởi
Về mặt lâm sàng, sởi biểu hiện ban đầu với các triệu chứng sốt, ho, sổ mũi, viêm kết mạc, và xuất hiện các nốt Koplik đặc trưng trong miệng. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại hơn cả là những biến chứng tiềm ẩn của bệnh. Theo y văn, sởi có thể gây ra hàng loạt các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:
Biến chứng hô hấp: Viêm phổi (thường do bội nhiễm vi khuẩn), viêm thanh quản, viêm phế quản, suy hô hấp.
Biến chứng thần kinh: Viêm não (encephalitis), viêm tủy sống (myelitis), viêm não xơ hóa bán cấp (subacute sclerosing panencephalitis - SSPE) - một biến chứng muộn hiếm gặp nhưng gây tử vong.
Biến chứng mắt: Viêm giác mạc, loét giác mạc, có thể dẫn đến mù lòa.
Biến chứng tiêu hóa: Tiêu chảy, viêm ruột.
Ảnh hưởng đến phụ nữ mang thai: Tăng nguy cơ sảy thai, sinh non, thai chết lưu.
Đặc biệt, tình trạng suy giảm miễn dịch sau sởi có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội nghiêm trọng, thậm chí là những bệnh mà trước đó cơ thể đã có miễn dịch.
Hậu quả kinh hoàng của sự suy giảm miễn dịch sau sởi
Trong bối cảnh suy giảm miễn dịch do sởi, cơ thể trở nên đặc biệt nhạy cảm với các tác nhân gây bệnh, bao gồm cả vi khuẩn gây hoại tử vùng miệng, dẫn đến tình trạng được gọi là Cam tẩu mã (noma). Đây là một bệnh nhiễm trùng hoại tử nghiêm trọng, tiến triển nhanh chóng, phá hủy các mô mềm và cứng ở vùng mặt, gây ra những biến dạng khủng khiếp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng ăn uống, giao tiếp của người bệnh. Việc WHO chính thức đưa Cam tẩu mã vào danh sách các bệnh nhiệt đới bị lãng quên là một lời cảnh báo về sự tàn khốc của biến chứng này, mà sởi là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng.
Vaccine vũ khí tối thượng để bảo vệ cộng đồng
Dưới góc độ phòng bệnh, vaccine sởi được xem là một trong những thành tựu vĩ đại của y học. Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh hiệu quả và độ an toàn cao của vaccine sởi trong việc tạo ra miễn dịch chủ động bền vững. Việc đạt được tỷ lệ tiêm chủng cao trong cộng đồng (ít nhất 95%) là yếu tố then chốt để tạo ra miễn dịch cộng đồng, bảo vệ không chỉ những người đã được tiêm phòng mà còn cả những đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ sơ sinh, người có hệ miễn dịch suy yếu.
Để đạt được mục tiêu này, cần có một hệ thống giám sát và quản lý tiêm chủng hiệu quả trên toàn quốc, tích hợp với các hệ thống quản lý dân cư để xác định và tiếp cận những khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Đồng thời, cần tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc tiêm phòng sởi và những nguy cơ tiềm ẩn của bệnh.
Tâm An(t/h)
