Sinh năm 1948 tại Huế, lớn lên ở Sài Gòn, Tiến sĩ Võ Tá Hân rời quê hương năm 1968 để du học Mỹ nhờ học bổng USAID và tốt nghiệp thủ khoa ngành quản trị kinh doanh tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Sự nghiệp của ông trải dài qua các vị trí lãnh đạo trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính tại Canada, Philippines, Singapore, trước khi định cư tại Mỹ sau khi nghỉ hưu năm 2010. Chương trình Books4VN – hành trình mang hơn 1,5 triệu cuốn sách ngoại văn quý giá từ nước ngoài về Việt Nam suốt 37 năm, từ 1988 đến nay. Đây không chỉ là việc tặng sách, mà còn là cầu nối tri thức, góp phần xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho đất nước.
Nỗi trăn trở của người con đất Việt xa quê hương.
Hành trình của Tiến sĩ Võ Tá Hân bắt nguồn từ nỗi trăn trở khi ông trở về Việt Nam lần đầu năm 1988 sau hai thập niên xa xứ. Ông chứng kiến thư viện các trường đại học và viện nghiên cứu tại TP. Hồ Chí Minh có ít sách nghiên cứu, trong khi các nhà sách như Fahasa trên đường Đồng Khởi thiếu thốn trầm trọng. Là chuyên gia tài chính từng tiếp cận kho tàng kiến thức phong phú ở phương Tây và châu Á, ông nhận ra khoảng cách lớn giữa Việt Nam và các nước láng giềng như Singapore – nơi ông từng là Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Canada. "Người Việt thông minh, hiếu học và nhẫn nại. Nếu có cơ hội tiếp cận tri thức mới, đất nước sẽ phát triển”. Từ đó, chương trình Books4VN ra đời như một sứ mệnh: mang ánh sáng tri thức về quê hương.
Tâm huyết của ông thể hiện qua quy mô và sự kiên trì đáng kinh ngạc. Ban đầu, ông gửi thư đến 100 địa chỉ quen biết như MIT, Harvard, Ngân hàng Thế giới và các nhà xuất bản lớn, quyên góp được 1.500 cuốn sách gửi về Viện Kinh tế Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Dần dần, ông thuyết phục các nhà xuất bản danh tiếng như Simon & Schuster - Prentice Hall (Mỹ) bán sách tồn kho với giá ưu đãi – những cuốn chuyên ngành kinh tế, tài chính, khoa học kỹ thuật, y khoa và luật học. Ông mua hàng trăm tấn sách, đóng container để vận chuyển, với nguồn lớn từ World Scientific (Singapore) – do bạn bè ông, vợ chồng Tiến sĩ K.K. Phua, tặng miễn phí hoặc mua với giá giấy và tiền phí vận chuyển. Ngoài ra, còn có sách từ TK Publishing (7 tấn sách y khoa), thư viện Temasek Polytechnic (7.000 cuốn) và Irwin (New York) với gần nửa triệu cuốn. Đến năm 2025, tổng số sách vượt 1,5 triệu cuốn, trị giá hàng chục triệu đô la Mỹ, được tặng cho hơn 70 trường đại học và viện nghiên cứu như Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh, Đại học Công Thương, Đại học Phenikaa và các thư viện quốc gia.
Giá trị quý hiếm của kho tàng tri thức và những thách thức
Những cuốn sách ngoại văn này không chỉ nhiều về số lượng mà còn quý hiếm về chất lượng và tính cập nhật. Chúng tập trung vào các lĩnh vực then chốt như kinh tế học, quản trị kinh doanh, khoa học kỹ thuật, công nghệ, y học và tài chính – những lĩnh vực Việt Nam thiếu hụt sau chiến tranh và thời kỳ bao cấp. Như: sách từ World Scientific là tài liệu cao cấp về vật lý, toán học, hóa học, được dùng tại Harvard hay Oxford, giúp giảng viên và sinh viên tiếp cận kiến thức tiên tiến, nuôi dưỡng tư duy phản biện. Thông tin từ Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh, lô sách năm 2024 trị giá 2,7 tỷ đồng với hơn 1.080 cuốn từ Nhật Bản đã bổ sung đáng kể cho thư viện, giúp sinh viên nghiên cứu mà không cần "đi quá xa" nhiều cuốn đã ngừng xuất bản, trở thành "báu vật" cho nghiên cứu.
Tuy nhiên, hành trình đưa sách về Việt Nam đầy gian nan, sách phải qua kiểm duyệt, xin giấy phép, vận chuyển và hoàn tất thủ tục nhập sách về nước... Ông còn đối mặt chỉ trích từ một số Việt kiều hải ngoại cho rằng đây là "hỗ trợ chính quyền", cùng e ngại nội dung sách từ Trung Quốc có thể chứa bản đồ sai lệch về chủ quyền. Dù vậy, ông không nản lòng, thậm chí tự tay mang sách từ bạn bè, ví mình như "ăn mày tri thức".
Bà Lê Thị Mỹ Châu – Người mang kho tàng tri thức về Việt Nam
Bên cạnh Tiến sĩ Võ Tá Hân, bà Lê Thị Mỹ Châu – vợ ông – người đồng hành và là người thay ông đưa kho tàng tri thức về Việt Nam. Với giọng nói tràn đầy nhiệt huyết và đôi mắt ánh lên niềm tự hào, bà Lê Thị Mỹ Châu chia sẻ: "Việc xin giấy phép, vận chuyển và hoàn tất thủ tục nhập sách về nước là cả một hành trình gian nan, đòi hỏi nỗ lực phi thường và sự phối hợp chặt chẽ từ mọi bên. Nhưng với tâm huyết cháy bỏng của Tiến sĩ Võ Tá Hân – người đã miệt mài 37 năm thực hiện sứ mệnh 'đem tri thức thế giới về Việt Nam' – thì không khó khăn nào có thể làm tôi chùn bước!" Bà còn nhấn mạnh thêm, giọng đầy xúc động: "Chương trình Books4VN đến nay đã trao tặng hơn 1,5 triệu cuốn sách ngoại văn cho các trường đại học và viện nghiên cứu trong nước. Mục tiêu duy nhất của chúng tôi là tất cả vì Việt Nam – vì thế hệ trẻ được tiếp cận kho tàng tri thức toàn cầu, để họ có thể bay cao hơn, mơ lớn hơn!" 
Dù chênh lệch tuổi tác, bà luôn thấu hiểu chồng một cách sâu sắc: "Anh cứ yên tâm ở Mỹ để duy trì mối liên hệ thân thiết với các nhà xuất bản lớn. Em trẻ hơn, em sẽ là người lặn lội đi lại giữa hai bờ đại dương để điều hành kinh doanh và thực hiện chương trình Books4VN bằng nguồn tiền từ đó." Bà coi mình là "Việt Nam của anh", thể hiện tình yêu qua sự thấu hiểu chân thành.
Người tiếp nối và tương lai của Books4VN
Tâm huyết của Tiến sĩ Võ Tá Hân nay được tiếp tục bởi Tiến sĩ Lê Quốc Tuấn – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Books4VN, người từng nhận nhiều học bổng của Kasetsart University theo các chương trình quốc tế đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ. Kasetsart University là đại học công lập hàng đầu của Chính phủ Hoàng gia Thái Lan trong lĩnh vực nông nghiệp.Với nền tảng học thuật vững vàng và kinh nghiệm nghiên cứu quốc tế, ông tiếp quản Books4VN từ đầu năm 2025, đảm bảo chương trình tiếp tục phát huy giá trị, đồng thời mở rộng quy mô để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của giới học thuật Việt Nam.
Với ánh mắt đầy nhiệt huyết, Tiến sĩ Lê Quốc Tuấn khẳng định rằng Books4VN đang bước vào giai đoạn phát triển hoàn toàn mới – nơi mục tiêu không còn dừng ở việc trao tặng những cuốn sách đơn lẻ, mà hướng tới kiến tạo một hệ sinh thái tri thức bền vững cho người trẻ Việt. Chương trình sẽ quy tụ các chuyên gia và giảng viên giàu kinh nghiệm để chuyển ngữ, chú giải và bản địa hóa các tài liệu quốc tế, giúp sinh viên tiếp cận nguồn học liệu toàn cầu một cách dễ hiểu và phù hợp hơn với bối cảnh Việt Nam.
Không chỉ vậy, Books4VN còn đặt mục tiêu đồng hành cùng các trường đại học trong việc xây dựng giáo trình theo chuẩn quốc tế, góp phần hình thành một nền học thuật đủ sức cạnh tranh trên bản đồ giáo dục thế giới. Tầm nhìn dài hạn của dự án là xây dựng một thư viện mở – hoạt động xuyên ngày đêm, miễn phí và không giới hạn truy cập – nơi mọi người trẻ đều có thể tìm thấy kiến thức, cảm hứng và cơ hội đổi thay. Đây không chỉ là một chương trình thiện nguyện, mà là lời khẳng định mạnh mẽ cho khát vọng nâng tầm tri thức Việt.
Hành trình của Tiến sĩ Võ Tá Hân là minh chứng rằng tri thức có thể thay đổi số phận của cả một cộng đồng. Từ một cậu bé lớn lên giữa khói lửa chiến tranh, ông trở thành người lặng lẽ mang ánh sáng sách vở trở về quê hương. Điều thôi thúc trong ông không phải nỗi nhớ, mà là trách nhiệm mở cánh cửa tri thức cho thế hệ sau. Nay với kho sách điện tử được lan tỏa rộng rãi và những người tiếp nối như Tiến sĩ Lê Quốc Tuấn đưa Books4VN vào một giai đoạn mới – mạnh mẽ hơn, sâu rộng hơn – góp phần đưa Việt Nam tiến nhanh trên bản đồ tri thức toàn cầu.
Lê Thanh
