Đầu tư ngoài DN
Theo Bộ Tài chính, năm 2017, tổng doanh thu của Vicem đạt 2.714 tỷ đồng, tăng 205% so với 2016, chủ yếu nhờ khoản doanh thu tài chính 2.002 tỷ đồng.
Trong đó, lợi nhuận năm 2017 của Vicem đạt 1.403 tỷ đồng, tăng đột biến 529% so với 2016, chủ yếu từ cổ tức, lợi nhuận được chia từ 2 công ty con hoạt động hiệu quả là Công ty TNHH MTV XM Hoàng Thạch, Công ty CP XM Hà Tiên 1 và một số công ty liên kết.
Hết năm 2017, tổng giá trị đầu tư ra ngoài DN của Vicem đạt 13.163 tỷ đồng, trong đó chủ yếu đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, kinh doanh chính là XM và clinker. Tổng giá trị cổ tức, lợi nhuận thu về là 1.914 tỷ đồng. Tỷ suất cổ tức, lợi nhuận được chia/tổng giá trị đầu tư ra ngoài DN là 15%.
Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, bên cạnh một số khoản đầu tư mang lại hiệu quả, còn nhiều khoản đầu tư khác không mang lại hiệu quả hoặc hiệu quả không cao như Vicem Bút Sơn, Hải Vân, Hoàng Mai…
Thậm chí, một số công ty lỗ hoặc có số lỗ lũy kế lớn như Vicem Tam Điệp, XM Hạ Long và Sông Thao, Sông Đà 12, Tấm lợp Vật liệu xây dựng Đồng Nai.
Vicem còn “mắc kẹt" với khoản đầu tư tại Công ty CP Cao su Đồng Phú - Kratie và Đồng Nai - Kratie. Trong Đề án tái cơ cấu Vicem giai đoạn 2013 - 2015 của Thủ tướng Chính phủ, năm 2015, Vicem đã triển khai thoái toàn bộ vốn tại 2 công ty trên, nhưng không thành công do không có nhà đầu tư tham gia.
Bộ Xây dựng đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép chuyển giao phần vốn của Vicem tại 2 công ty về Tập đoàn CN cao su Việt Nam, theo hình thức ghi tăng giảm vốn. Tuy nhiên, sau đó, Thủ tướng có công văn giao Bộ Xây dựng chỉ đạo Vicem phối hợp với TCT Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) nghiên cứu, xây dựng phương án chuyển giao phần vốn do Vicem đầu tư tại Đồng Phú - Kratie và Đồng Nai - Kratie về SCIC theo đúng quy định. Đến nay, việc chuyển giao chưa hoàn thành.
Vicem còn nhiều khoản đầu tư ngoài doanh nghiệp không mang lại hiệu quả
Ôm hai “cục nợ"...
Theo Bộ Tài chính, ngoài 2 công ty con hoạt động có hiệu quả nhất là XM Hoàng Thạch và Hà Tiên 1, thì một số công ty con sản xuất XM khác của Vicem như Bút Sơn, Bỉm Sơn, Hoàng Mai lại có doanh thu và lợi nhuận năm 2017 giảm mạnh.
Một số công ty con lỗ hoặc có số lỗ lũy kế lớn, mất vốn, khả năng thanh toán thuộc diện phải “thực hiện giám sát tài chính đặc biệt". Đó là Vicem Tam Điệp, XM Hạ Long và Sông Thao. Trong đó, XM Hạ Long và Sông Thao là 2 đơn vị Vicem phải nhận chuyển giao từ TCT Sông Đà và TCT HUD - vẫn thua lỗ lớn sau khi rời “mái nhà cũ".
Cụ thể, đối với Vicem Hải Phòng, năm 2017, doanh thu đạt 1.677 tỷ đồng (bằng 93% so với 2016), lợi nhuận đạt 46 tỷ đồng, bằng 62% năm 2016. Tại thời điểm ngày 31/12/2017, công ty còn số lỗ lũy kế là 240 tỷ đồng, vốn đầu tư của chủ sở hữu là 1.021 tỷ đồng, nhưng vốn chủ sở hữu đã giảm xuống còn 784 tỷ đồng.
“Công ty đã không bảo toàn được vốn, hệ số khả năng thanh toán nợ ngắn hạn thấp (0,51), việc sử dụng nguồn vốn ngắn hạn tài trợ cho tài sản dài hạn cho thấy công ty mất cân đối về tài chính", Bộ Tài chính nhận định.
Vicem Tam Điệp lỗ lũy kế hơn 1.100 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu chỉ còn 72 tỷ đồng. Trong khi đó, số nợ trên vốn chủ sở hữu là 24 lần. Như vậy, Bộ Tài chính đánh giá công ty đã mất gần hết vốn, mất an toàn về tài chính nghiêm trọng và không đảm bảo khả năng thanh toán nợ, hoạt động của công ty phụ thuộc hoàn toàn vào các khoản vốn vay, chiếm dụng và hỗ trợ từ công ty mẹ.
Công ty XM Hạ Long, sau khi tiếp nhận từ TCT Sông Đà về thì năm 2016, Vicem đã giúp công ty này có lãi và cân đối trả nợ. Thế nhưng, bước sang 2017, công ty này lại lỗ xấp xỉ 200 tỷ đồng. Đến hết 2017, XM Hạ Long còn lỗ tới hơn 3.600 tỷ đồng dẫn tới vốn chủ sở hữu bị âm hơn 2.200 tỷ đồng.
“Công ty bị mất cân đối và mất an toàn về tài chính nghiêm trọng, khó khăn trong việc cân đối dòng tiền để trả nợ trong những năm tiếp theo", Bộ Tài chính đánh giá.
Đối với XM Sông Thao, Vicem tiếp nhận về từ tháng 6/2017, doanh thu 832 tỷ đồng (bằng 94% so với 2016), lợi nhuận 0,56 tỷ đồng. Tại thời điểm ngày 31/12/2017, vốn đầu tư chủ sở hữu là 639 tỷ đồng, nhưng do số lỗ lũy kế lớn (430 tỷ đồng) nên vốn chủ sở hữu là 209 tỷ đồng. Do vậy, hệ số khả năng thanh toán nợ đến hạn thấp (0,16 lần), công ty mất an toàn về tài chính.
Vì vậy, Bộ Tài chính đề nghị Vicem chỉ đạo người đại diện vốn của Vicem tại các công ty con, công ty liên kết tăng cường phân tích, đánh giá kỹ các nguyên nhân chính và xây dựng phương án khắc phục khó khăn đối với một số công ty con có khả năng thanh toán nợ đến hạn thấp, tăng cường công tác giám sát đối với Vicem Tam Điệp, XM Hạ Long và Sông Thao…
Bùi Quyền
