Du lịch và làng nghề giúp xóa đói giảm nghèo
Huyện Quảng Hòa có bản Pác Rằng, nơi có 100% đồng bào dân tộc Nùng An sinh sống. Bản Pác Rằng, thuộc xã Phúc Sen, nằm ven Quốc lộ 3, từ thị xã Cao Bằng đi Cửa khẩu quốc gia Tà Lùng, phía trước Bản là cánh đồng nhỏ hướng ra Quốc lộ, sau lưng là những ngọn núi đá hùng vĩ với những cánh rừng nguyên sinh tạo một không gian thanh bình, xanh mát mà bất cứ du khách nào cũng có thể cảm nhận được khi tới khu vực này. Pác Rằng được chọn làm điểm phát triển du lịch cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo thông qua DA Phát triển du lịch bền vững tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng, do NH Phát triển châu Á tài trợ. Đến Pác Rằng, du khách hấp dẫn bởi nét văn hóa truyền thống dân tộc thể hiện đậm nét lao động, SX và sinh hoạt thường ngày của người dân nơi đây.
Nhà trung tâm thông tin du lịch cộng đồng xóm Pác Rằng
Trong quá trình trải nghiệm, du khách có thể thăm quan làng nghề rèn, đúc của người Nùng An - xã Phúc Sen, có lịch sử hàng trăm năm. Sản phẩm của làng nghề như dao, kéo, công cụ SX nông nghiệp… đạt chất lượng cao. Thương hiệu dao Phúc Sen đã được NTD mọi miền Tổ quốc biết đến về độ bền, sắc… Hiện nay, Phúc Sen có 6/10 xóm làm nghề rèn với 157 lò rèn, giải quyết việc làm cho trên 300 lao động, thu nhập bình quân 5 triệu đồng/người/tháng.
Bí quyết riêng tạo nên thương hiệu
Để làm ra một con dao sắc, người Nùng An có những bí quyết riêng. Nguyên liệu rèn dao được làm từ những miếng nhíp ô tô đã hỏng. Ở những nơi khác người ta thường dùng than đá để nung thì ở làng Phúc Sen lại dùng than củi từ các loại gỗ cứng như gỗ nghiến mới giúp giữ nhiệt và làm than mau đỏ. Để giữ được nhiệt, lò nung thép cũng phải làm bằng đá, rồi dùng rơm và trấu làm chất liệu xây lò. Theo những người làm nghề lâu năm trong làng, nghề rèn thủ công ở Phúc Sen hầu như không có công thức mà chủ yếu nhờ cảm nhận tinh tế của tai, đôi mắt cùng kinh nghiệm của người thợ.
Làng, nghề rèn thủ công ở Phúc Sen
Công đoạn tôi thép là công đoạn khó nhất, quyết định đến chất lượng sản phẩm, thường do các thợ cả giàu kinh nghiệm thực hiện. Những người thợ rèn giàu kinh nghiệm ở Phúc Sen cho biết, khi tôi thép, người thợ chỉ nhúng vật đang rèn xuống nước chỉ 1 đến 2 giây, nếu nhúng quá lâu, thép sẽ bị hỏng. Đối với từng loại thép, người thợ sẽ nhìn ánh thép màu xanh, trắng hoặc vàng để biết được độ già hoặc non của thép mà có cách tôi cho phù hợp. Tôi thép như thế nào, đó là kỹ thuật gia truyền của từng dòng họ, từng gia đình và chỉ truyền cho con trai, người ngoài không thể biết.
Có thể nói đây là một trong những làng nghề độc đáo nhất ở tỉnh Cao Bằng. Chính vì vậy mà hàng năm lượng khách du lịch đến với xã Phúc Sen tương đối lớn, mang lại thu nhập đáng kể cho người dân.
Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, nghề rèn vẫn được đồng bào Nùng An ở Phúc Sen gìn giữ, phát triển, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc.
Với ý nghĩa lịch sử, văn hóa quan trọng trong đời sống người Nùng An, ngày 29/1/2019, Bộ VH-TT&DL đã có QĐ số 446 công nhận nghề rèn của người Nùng An, xã Phúc Sen là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là sự tôn vinh, ghi nhận giá trị đối với nghề rèn của địa phương - cơ hội quảng bá, nâng cao giá trị thương hiệu sản phẩm nghề rèn cho xã.
Bộ VH-TT&DL đã công nhận nghề rèn của người Nùng An, xã Phúc Sen là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia
Lãnh đạo huyện Quảng Hòa khẳng định sẽ luôn quan tâm, hỗ trợ, đầu tư, tăng cường tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức về giá trị lịch sử, văn hóa nghề rèn, điểm du lịch cộng đồng Bản Pác Rằng, xã Phúc Sen trong nhân dân; đẩy mạnh hỗ trợ công tác truyền nghề cho thế hệ trẻ trong xã, quảng bá, nâng cao giá trị thương hiệu nghề rèn thị trường...
Hoàng Thiệp
