'Cát tặc' hoành hành, sông Đồng Nai ngày càng kiệt quệ, chính quyền than khó

Người dân sống trong lo sợ

 Người dân sống ở phía bờ sông Đồng Nai bên địa phận tỉnh Đồng Nai cũng không yên với tình trạng sạt lở bờ sông đang “nuốt”  dần đất đai, nhà cửa. Việc khai thác cát trái phép diễn ra trong một thời gian dài đoạn qua địa bàn huyện Vĩnh Cửu khiến nhiều diện tích đất bị sạt lở xuống sông. Ông Võ Văn Phú, ở ấp 2, xã Bình Lợi, huyện Vĩnh Cửu, cho biết, hằng đêm từ 12 giờ đến 2 giờ sáng, là thời điểm các thuyền hút cát trái phép hoạt động rầm rộ nhất.

Bờ sông bị sạt lở vì hoạt động khai thác cát trong thời gian dài

Tương tự gia đình ông Nguyễn Văn Năm đầu tư hơn 500 triệu đồng để làm bờ kè bê tông giữ đất. Nhưng chỉ sau  trận mưa lớn vào ngày 6/8 vừa qua toàn bộ công trình bờ kè dài hàng chục mét của ông đã lún sụt xuống sông. Theo ông Năm   đất lở ở cù lao này một phần do thiên nhiên, nhưng phần lớn là do tác động của việc khai thác cát từ nhiều năm qua.

Ông Nguyễn Văn Nghĩa một người dân ở cù lao Rùa cho biết, xưa nay phía cù lao này luôn là bên bồi, còn bờ phía Đồng Nai là bên lở, nhưng nay thì cả hai bên bờ sông đều đã lở như nhau.

Sở dĩ xưa nay người dân địa phương gọi là cù lao Rùa vì hình dạng cù lao như con rùa với phần thân chiếm diện tích lớn, phần cổ và đầu rùa là đoạn đất hẹp. Đất lở dần xuống sông khiến đoạn cổ và đầu rùa ngày càng hẹp lại.

Hơn 1 năm qua, kể từ ngày hàng loạt căn nhà người dân thuộc  ấp 1, xã Tân An (huyện Vĩnh Cửu) sụt lún đổ sập ra sông Đồng Nai nhiều hộ dân phải di dời đi nơi khác. Người dân ở đây đã sống nhiều đời bên bờ sông Đồng Nai, với họ chưa bao giờ gặp phải thiên tai. Nhưng sau một đêm, nhiều căn nhà bị sập, nứt tan hoang. Nhà văn hóa ấp 1 mới được xây dựng khang trang đã bị sập. Ngôi miếu thờ của người dân địa phương hàng trăm năm tuổi cũng bị sập một phần.  8 căn nhà của các hộ dân bị sập tường, sạt móng. Nhiều căn nhà khác có dấu hiệu nứt gãy.  Sau sự cố sụt lở đất, nhà, nhiều gia đình đã bỏ nhà đi nơi khác để lại những căn nhà hoang, vắng lặng. Một số gia đình chưa có điều kiện di dời vẫn bám trụ lại và sống trong sợ hãi trước “miệng hà bá”.

Không chỉ nhà dân bị sạt lở đất, mà một đơn vị quân đội đóng bên bờ sông Đồng Nai thuộc xã Bình Lợi (huyện Vĩnh Cửu) cũng phải “kêu cứu” đến UBND tỉnh Đồng Nai và các ngành chức về nạn khai thác cát trên sông Đồng Nai. Theo đơn vị này, việc sạt lở đất do nạn khai thác cát trái phép trên sông Đồng Nai đoạn gần khu vực đơn vị đóng quân đã diễn ra từ nhiều tháng nay. Ban đầu chỉ sạt lở vài mét nhưng hiện nay đã lan rộng ra khoảng 1.500m2, với chiều dài 150m, chiều rộng 10m.

Ông Nguyễn Văn Thanh Giang, Phó chủ tịch UBND xã Thạnh Hội lo lắng nói: “Trước đây phần đất cổ rùa có bề ngang rộng  gần 200m, nay lở dần còn không đầy 100m. Nếu không có biện pháp kè bờ giữ đất thì nguy cơ sẽ đứt phần cổ rùa, khi đó cù lao sẽ tách ra làm 2 phần”. Ông Giang cho biết thêm, hàng đêm trên sông Đồng Nai vẫn còn tình trạng lén lút khai thác cát. Từ khi chính quyền địa phương được cấp ca nô tuần tra thì nạn hút trộm cát mới giảm.

Chính quyền than khó

Tại cuộc họp Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Đồng Nai mới đây, ông Trần Trung Nhân, Bí thư Huyện ủy huyện Vĩnh Cửu thừa nhận tình trạng khai thác cát trái phép tại đoạn sông qua khu vực xã Bình Lợi diễn biến rất phức tạp, gây sạt lở đất nghiêm trọng.

Ông Nhân cho biết, hằng đêm có khoảng 5 ghe thay phiên nhau bơm hút cát dưới sông Đồng Nai. Mỗi đêm những ghe này thực hiện khoảng 40 lượt, thu về số tiền bán cát khoảng 200 triệu đồng. “Vì lợi nhuận quá cao, nên các đối tượng bơm hút cát rất manh động và hoạt động công khai. Mặc dù địa phương đã thực hiện nhiều biện pháp ngăn chặn nhưng việc xử lý triệt để rất khó khăn".

Cát tặc khai thác tại thượng nguồn sông Đồng Nai

Không chỉ có huyện Vĩnh Cửu, mà đại diện chính quyền tại cơ sở một số địa phương ven sông Đồng Nai nhìn nhận, việc ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép trên sông hầu như không làm được. Bởi địa phương không có phương tiện cũng như hạn chế về lực lượng nên mỗi khi phát hiện các đối tượng khai thác cát thì chỉ dừng lại ở việc xua đuổi đi nơi khác và báo cấp trên.

Đại tá Nguyễn Văn Kim, Phó Giám đốc Công an tỉnh Đồng Nai cho biết, thời gian qua lực lượng công an đã tổ chức nhiều cuộc truy quét các đối tượng bơm hút cát trái phép tại địa bàn huyện Vĩnh Cửu và nhiều đối tượng, phương tiện đã bị phát hiện, xử lý.

Tuy nhiên, việc xử lý cũng mới chỉ dừng lại ở xử phạt hành chính chứ chưa xử lý được bằng pháp luật. Nguyên nhân là khó xác định được khung như thế nào là gây hậu quả nghiêm trọng.

Ngoài ra, hiện nay có nhiều bến bãi kinh doanh vật liệu xây dựng ngay tại bến sông, do đó các đối tượng bơm hút cát xong là mang lên bán cho các bãi, không phải vận chuyển đi xa nên khó cho công tác xử lý.

Theo ông Hồ Văn Năm, Trưởng ban Nội chính Tỉnh ủy Đồng Nai, Bộ Luật Hình sự sửa đổi và có hiệu lực từ ngày 1/1/2018 có thể áp dụng và xử lý hình sự được đối với các đối tượng bơm hút cát trái phép trên sông.

Trước tình trạng trên, Tỉnh ủy Đồng Nai đề nghị lực lượng công an địa phương cùng với chính quyền các cấp tăng cường công tác tuần tra, xử lý nghiêm các đối tượng khai thác cát trái phép trên sông; kiên quyết xử lý nạn khai thác cát trái phép gây sạt lở bờ sông, không để tình trạng trên tái diễn.

Hải Đăng