Chống chuyển giá: Khó hay bất lực?

“DN FDI lỗ, có dấu hiệu chuyển giá” đã trở thành điệp khúc quen thuộc. Dư luận băn khoăn: Phải chăng, các cơ quan chức năng đang bất lực?

Metro chưa từng nộp thuế thu nhập doanh nghiệp sau 12 năm kinh doanh ở Việt Nam

Trong khi ngành thuế thì cho rằng, đang gặp quá nhiều khó khăn trong kiểm soát, ngăn chặn hành vi này…

Vướng ở luật

Gần đây, hàng trăm DN, đặc biệt là DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trên cả nước liên tục khai lỗ, trốn thuế. Điển hình như Metro chưa từng nộp thuế thu nhập DN sau 12 năm kinh doanh ở Việt Nam với “chiêu” khai lỗ - tương phản với tốc độ mở rộng và doanh thu; Coca-Cola liên tục báo lỗ trong gần 20 năm đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam, nhưng vẫn không ngừng mở rộng sản xuất… Số tiền truy thu, truy hoàn lên tới hàng nghìn tỷ đồng.

Điều đáng nói, các quy định về chống chuyển giá của Việt Nam hiện nay, về cơ bản phù hợp với quy định của Liên hiệp quốc và của Tổ chức OECD. Tuy nhiên, tính pháp lý của các quy định trên chưa cao, mới dừng lại ở cấp độ thông tư của Bộ Tài chính nên việc phối hợp giữa các ngành, địa phương trong công tác chống chuyển giá chưa chặt chẽ và hiệu quả.

Mặt khác, thời hạn thanh tra chuyển giá bị khống chế bởi quy định chung tại Luật Thanh tra là không phù hợp (từ 30 - 45 ngày/01 vụ việc), vì thế, hiệu quả công tác thanh tra về giá chuyển nhượng còn hạn chế. Bởi trên thực tế, để tiến hành một cuộc thanh tra về giá chuyển nhượng hiện nay, cơ quan thuế thường mất thời gian chủ yếu ở khâu phân tích, đánh giá rủi ro về giá chuyển nhượng, xác định phương pháp áp dụng để điều chỉnh lại giá chuyển nhượng, thời gian tìm kiếm thông tin về các giao dịch độc lập và loại trừ các khác biệt trọng yếu trong so sánh giữa các giao dịch...

Bên cạnh đó, hệ thống cơ sở dữ liệu thông tin về người nộp thuế của ngành thuế chủ yếu được hình thành từ lịch sử chấp hành pháp luật thuế của người nộp thuế và từ quá trình thanh tra, kiểm tra của cơ quan thuế, chưa có được nguồn thông tin đa dạng và cập nhật kịp thời từ các cơ quan quản lý nhà nước và nguồn cung cấp thông tin khác, thậm chí ở tầm quốc tế. Tuy nhiên, Tổng cục Thuế vẫn đang thiếu cơ chế phối hợp trao đổi, thông tin với cơ quan thuế các nước trên thế giới trong việc xác nhận dữ liệu thông tin về người nộp thuế có trụ sở tại nước ký kết…

Khó ở lực

Theo ông Nguyễn Quang Tiến, Vụ trưởng, Phó trưởng ban Cải cách và hiện đại hóa (Tổng cục Thuế) thì: “Hiện nay, ngành thuế chưa có bộ phận chuyên trách quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá, cũng như chưa có đủ nguồn nhân lực để kiểm soát hiệu quả đối với thực tế hoạt động chuyển giá đang diễn ra ngày càng phổ biến, tinh vi và phức tạp”.

Trong công tác quản lý thuế, ngay cả đối với cơ quan thuế của các nước phát triển thì việc quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá cũng được xác định là lĩnh vực rất khó và rất phức tạp, đòi hỏi phải có đội ngũ chuyên trách, chuyên sâu và chuyên nghiệp. Riêng đối với ngành thuế Việt Nam, còn phải đòi hỏi cán bộ thuế khi thực thi các nhiệm vụ liên quan đến quản lý thuế trong lĩnh vực này phải có trình độ ngoại ngữ và tin học, để có điều kiện khai thác thông tin hồ sơ liên quan đến kê khai giao dịch liên kết của các DN FDI. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các nước kiểm soát tốt hoạt động chuyển giá đều có bộ phận chuyên trách thực hiện nhiệm vụ quản lý thuế đối với lĩnh vực này.

Hơn nữa, ngành thuế chưa được trao quyền điều tra nên rất khó khăn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ này. Bởi lẽ, một trong những cơ sở quan trọng để xác định có hành vi chuyển giá hay không và áp dụng phương pháp nào để xác định giá chuyển giao trong trường hợp có hành vi chuyển giá là phải có thông tin đầy đủ và đáng tin cậy về các DN, song nếu không có quyền điều tra với những thẩm quyền cụ thể như kiểm tra đột xuất, triệu tập đương sự, khám xét, tạm giữ người... thì rất khó khăn trong thu thập thông tin. Nếu chỉ dừng ở mức độ thanh tra giá chuyển nhượng thì cơ quan thuế thường xuyên phải đối mặt sự phản kháng mạnh mẽ của các DN có hành vi chuyển giá và các công ty tư vấn quốc tế chuyên cung cấp dịch vụ, đặc biệt là trong việc cung cấp thông tin liên quan đến các mối quan hệ liên kết, giao dịch liên kết ngoài lãnh thổ Việt Nam. Mặt khác, cơ quan thuế cũng gặp khó khăn về việc xác lập tính pháp lý của các thông tin thu thập được từ các nguồn bên ngoài, như qua kênh tố cáo, mua tin...

Hà Thu