Thủy điện Đăk Mi 4 cần vận hành khẩn cấp cống xả sâu qua thân đập Đăk Mi 4A với lưu lượng đến 25m3/s mới đáp ứng nhu cầu lượng nước hiện nay
Vậy nguyên nhân tại sao xảy ra tình trạng này?
PV Báo TH& CL đã có cuộc trao đổi nhanh, với ông Huỳnh Vạn Thắng, nguyên Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Đà Nẵng, chuyên gia Quản lý tài nguyên nước và lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn, thành viên Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Đà Nẵng xung quanh vấn đề này.
Ông Huỳnh Vạn Thắng-nguyên Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Đà Nẵng, chuyên gia Quản lý tài nguyên nước và lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn, thành viên Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Đà Nẵng
PV: Được biết, hơn 10 ngày qua, sông Cầu Đỏ nhiễm mặn nặng và gây thiếu nước sinh hoạt do các nhà máy thủy điện giảm và ngừng xả nước về hạ du. Ông có thể cho biết về việc này?
Theo quy định tại Quy trình vận hành liên hồ chứa thủy điện trên lưu vực Vu Gia - Thu Bồn do Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 1537/QĐ-TTg ngày 7-9-2015, kể từ ngày 31-8 hằng năm, các hồ thủy điện không xả nước nữa nên vận hành đưa các hồ về mực nước chết.
Vì khi xây dựng quy trình, các chuyên gia cứ nghĩ là đến ngày 31-8, các sông đầy nước rồi, không cần xả nước nữa. Hơn nữa, đến thời điểm nói trên, các trạm bơm thủy lợi phục vụ sản xuất vụ hè thu cũng không phải bơm nước vào ruộng nữa.
Nước trên các sông chủ yếu phục vụ sinh hoạt. Tuy các hồ thủy điện đã vận hành về mực nước chết, nhưng thực tế, vẫn có nước về các hồ thủy điện A Vương, Sông Bung 4 và có cả mưa. Các hồ vẫn có thể có nước để phát điện, xả nước về hạ du nên đề nghị các hồ thuỷ điện này xả nước về thành phố.
Theo tôi, lãnh đạo thành phố cần làm việc với tỉnh Quảng Nam và đề nghị khẩn cấp đắp tạm bằng vài trăm bao cát tại cửa sông Quảng Huế để chặn nước từ sông Vu Gia chảy về sông Thu Bồn và đưa nước về sông Ái Nghĩa, sông Yên.
Đây là biện pháp khẩn cấp nhằm bảo đảm cấp nước sinh hoạt cho thành phố Đà Nẵng. Đến khi có lũ về thì cho bao cát tự trôi, không ảnh hưởng đến việc thoát lũ. Đồng thời, yêu cầu chủ hồ thủy điện Đăk Mi 4 duy trì xả nước về sông Vu Gia với lưu lượng hơn 3m3/s.
Ông Huỳnh Vạn Thắng cho biết thêm: Trước đây, thành phố Đà Nẵng đề nghị làm cống xả sâu qua thân đập Đăk Mi 4A bảo đảm trả nước về sông Vu Gia với lưu lượng rất lớn, nhưng chủ hồ thủy điện chỉ làm cống xả sâu với thiết kế lưu lượng tối đa 25m3/s.
Cống xả sâu này được xây dựng ở cao trình dưới mực nước chết của hồ nên hồ này vẫn còn có khả năng tăng lưu lượng xả nước về sông Vu Gia.
Theo tôi, cần đề nghị chủ hồ thủy điện Đăk Mi 4 vận hành cống xả sâu này với lưu lượng đến 25m3/s nhằm bảo đảm nước sinh hoạt cho thành phố trong thời gian ngắn này thôi, chứ thời gian ngắn nữa thì mưa nhiều, nước về hồ nhiều nên cũng đáp ứng đủ. Tôi nghĩ, chủ hồ thủy điện Đăk Mi 4 cũng sẵn sàng vận hành cống xả sâu để trả nước về sông Vu Gia với lưu lượng lớn.
Qua thực tế, trong 2 năm qua, nhờ chế độ thủy văn và các chủ hồ thủy điện tuân thủ đúng Quy trình vận hành liên hồ chứa thủy điện trên lưu vực Vu Gia – Thu Bồn nên có rất ít ngày bị nhiễm mặn nặng tại sông Cầu Đỏ.
Tình hình nhiễm mặn nặng ở sông Cầu Đỏ và thiếu nước sinh hoạt hiện nay là do “trục trặc” ở quy trình vận hành liên hồ với quy định đến ngày 31-8 hằng năm đưa hồ về mực nước chết nhưng thực tế thời tiết còn kéo dài mùa kiệt, chưa đến mùa mưa.
Vì thế, trong thời gian tới, cần đề nghị Bộ Công thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường sửa đổi quy trình vận hành liên hồ chứa thủy điện sao cho có lợi và có tính đến tình huống đến cuối mùa kiệt mà vẫn tiếp tục kiệt nước trong khi mùa mưa lại đến trễ.
Theo đó, có thể kéo dài thời gian vận hành mùa kiệt thay vì đến ngày 31-8 như quy định hiện nay và các chủ hồ thủy điện cũng cần dự phòng lượng nước sẽ phát vào cuối mùa kiệt để ứng phó với tình hình nhiễm mặn, thiếu nước.
Mặt khác, để giải quyết căn cơ tình hình thiếu nước sinh hoạt và nhiễm mặn ở thành phố Đà Nẵng, cần nâng cao trình mực nước khống chế tại Trạm thủy văn Ái Nghĩa (huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam) lên cao hơn trong mùa kiệt để các hồ thủy điện xả nước về hạ du nhiều hơn.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần có giải pháp điều chỉnh tỉ lệ phân lưu nước tại cửa sông Quảng Huế vì hiện nay tỉ lệ phân lưu nước từ sông Vu Gia chảy về sông Thu Bồn cao hơn trước đây...
Ngoài ra, cần có cơ chế phối hợp hiệu quả hơn giữa các chủ hồ thủy điện và chính quyền địa phương, các cơ quan chức năng ở tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng để khi có sự cố nhiễm mặn, thiếu nước xảy ra hoặc có các tình huống bất ngờ thì liên lạc, giải quyết kịp thời…
Trước mắt, thành phố Đà Nẵng cần đề nghị 2 thủy điện A Vương, Sông Bung 4 có bao nhiêu nước về hồ thì xả về hạ du vì ít hôm nữa mưa về thì nước đầy hồ. Cạnh đó, cần đề nghị thủy điện Đăk Mi 4 vận hành cống xả sâu và đắp đập tạm tại cửa sông Quảng Huế để nước từ thượng nguồn chảy về bảo đảm cấp nước sinh hoạt cho thành phố Đà Nẵng.
Hoàng Hữu Quyết
