Thu thuế vàng để chống đầu cơ
Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 278 tại phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9/2025. Liên quan đến dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), cơ quan điều hành nhấn mạnh, luật cần quy định rõ: Thu nhập từ hoạt động mua bán vàng thuộc diện chịu thuế. Quy định mới được kỳ vọng sẽ tăng cường minh bạch, tạo công cụ hữu hiệu để hạn chế tình trạng đầu cơ vàng, vốn diễn ra sôi động thời gian qua. Bộ Tài chính đã được giao phối hợp với Ngân hàng Nhà nước để thống nhất nội dung này trong dự thảo luật.
Hiện nay, các hoạt động kinh doanh vàng ở Việt Nam chủ yếu chịu ba loại thuế: Thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp. Với người dân, giao dịch mua bán vàng miếng vẫn chưa bị áp bất kỳ sắc thuế nào. Điều này tạo ra khoảng trống so với các kênh đầu tư khác như chứng khoán, bất động sản hay kinh doanh hàng hóa – vốn đều đã phải nộp thuế.
Theo TS Nguyễn Ngọc Tú, nguyên Vụ trưởng Tổng cục Thuế, trong bối cảnh nhiều kênh đầu tư đã chịu thuế, việc mua bán vàng cá nhân chưa chịu thuế là chưa hợp lý. “Có trường hợp người bán cả trăm cây vàng, thu về hàng chục tỷ đồng, lãi vài tỷ nhưng không phải đóng một đồng thuế nào. Khoản chênh lệch này rơi hết vào tay giới đầu cơ. Nếu không có điều tiết, thị trường càng dễ bị méo mó, thất thu ngân sách, bất công với các kênh đầu tư khác”, ông Tú nhận định.
Thực tế, thói quen nắm giữ vàng của người dân Việt Nam có bề dày lịch sử, chủ yếu nhằm phòng ngừa rủi ro. Nhưng vài năm trở lại đây, thị trường xuất hiện hiện tượng đầu cơ mạnh, mua đi bán lại trong thời gian ngắn để lướt sóng. Khi giá vàng biến động, nhiều nhà đầu cơ hưởng lợi lớn mà không phải đóng thuế. Chính phủ kỳ vọng sắc thuế mới sẽ góp phần “hạ nhiệt” tình trạng này, hướng dòng tiền vào sản xuất – kinh doanh thay vì đổ dồn vào vàng.
Chính sách thuế phải tinh tế, không đánh nhầm người tích trữ
Mặc dù đồng tình với chủ trương, nhiều chuyên gia cảnh báo, khâu thiết kế chính sách cần tinh tế để phân biệt tích trữ chính đáng và đầu cơ. Nếu áp dụng máy móc, nguy cơ gây thiệt thòi cho người dân mua vàng làm của để dành là điều khó tránh.
Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng (Trường Đại học Nguyễn Trãi) cho rằng, vàng không chỉ là một loại tài sản tài chính mà còn là “tấm đệm an toàn” trong tâm lý nhiều gia đình. Vì vậy, thuế thu nhập cá nhân chỉ nên tính trên lợi nhuận thực tế – phần chênh lệch giữa giá bán và giá mua có chứng từ, thay vì toàn bộ giá trị giao dịch. Đây là cách giảm thiểu tác động tiêu cực đến những người chỉ bán vàng khi gặp nhu cầu cấp thiết.
Chuyên gia này cũng đề xuất thiết lập ngưỡng miễn thuế hợp lý, chẳng hạn miễn thuế nếu lợi nhuận trong năm dưới mức nhất định hoặc khối lượng giao dịch nhỏ. Nhờ đó, cơ quan quản lý tập trung vào các trường hợp giao dịch quy mô lớn, tần suất cao – dấu hiệu rõ ràng của hoạt động đầu cơ thay vì phải xử lý hàng triệu giao dịch nhỏ lẻ.
Một lo ngại khác là trường hợp người dân dành dụm cả đời, đến khi bán vàng tích trữ lại bị đánh thuế. Để khắc phục, ông Huy gợi ý có thể miễn hoặc giảm thuế cho các giao dịch chứng minh được thời gian nắm giữ dài hạn, từ hai năm trở lên. Chính sách này vừa nhân văn, vừa đảm bảo công bằng: Người mua bán ngắn hạn vẫn phải chịu thuế, trong khi người coi vàng như “của để dành” sẽ không bị ảnh hưởng.
TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – ngân hàng cũng nhấn mạnh, cần có hạn mức áp thuế và loại trừ một số trường hợp. Ông phân tích: “Người lao động sau khi trừ chi phí sinh hoạt có thể mua vài phân vàng tích trữ. Trong khi nhà đầu cơ thường giao dịch số lượng lớn, mua nhanh bán nhanh. Nếu mục tiêu là hạn chế đầu cơ, chính sách phải tập trung vào nhóm này thay vì áp thuế đồng loạt".
Đồng quan điểm, TS Châu Đình Linh (Đại học Ngân hàng TP. HCM) cho rằng, giải pháp căn cơ không chỉ dừng ở thuế, mà còn phải tạo môi trường kinh doanh minh bạch, khuyến khích sản xuất phát triển. Khi người dân và doanh nghiệp yên tâm đầu tư vào sản xuất, có việc làm ổn định, dòng tiền sẽ chảy vào hàng hóa và dịch vụ thay vì “trú ẩn” trong vàng.
Bên cạnh đó, một số chuyên gia gợi ý cần kết hợp thêm công cụ quản lý khác. Ông Nguyễn Văn Được, Trưởng ban Chính sách của Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP. HCM đề xuất áp mức thuế nhẹ với cá nhân (khoảng 1,5% trên giao dịch, bao gồm cả thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân) và yêu cầu doanh nghiệp kinh doanh vàng xuất hóa đơn điện tử, tạm khấu trừ thuế. Giải pháp này vừa giúp tăng thu ngân sách, vừa minh bạch hóa giao dịch.
Về lâu dài, các chuyên gia đồng thuận rằng, việc hình thành sàn giao dịch vàng quốc gia sẽ là giải pháp bền vững. Khi có sàn, mọi giao dịch đều được công khai, minh bạch, Nhà nước dễ kiểm soát hơn, đồng thời tạo nền tảng để điều chỉnh chính sách thuế linh hoạt, phù hợp với từng giai đoạn.
Chủ trương đánh thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch vàng được đánh giá là đúng hướng, nhằm ngăn chặn tình trạng đầu cơ, đảm bảo công bằng với các kênh đầu tư khác. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, các quy định cần rõ ràng, nhân văn, phân biệt được hành vi tích trữ chính đáng và đầu cơ lướt sóng. Chỉ khi đó, sắc thuế mới vừa phát huy vai trò quản lý, vừa tạo sự đồng thuận từ người dân.
Thiên Trường
