Trong những cơn mưa lất phất đầu xuân, chúng tôi tìm về huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, nơi có ngôi chùa Bà Đanh xuất hiện trong nhiều giai thoại. Nằm yên bình bên cạnh dòng sông Đáy thơ mông, chùa Bà Đanh hiện nay thuộc địa phận thôn Đanh Xá, xã Ngọc Sơn, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam.
Chùa Bà Đanh vẫn giữa được nét cổ kính của những ngôi chùa Bắc Bộ
Chùa Ba Đanh hay còn có tên tự khác là chùa Bảo Sơn, đây là một ngôi chùa được đánh giá là cổ kính bậc nhất của tỉnh Hà Nam.
Có rất nhiều câu chuyện xung quanh câu nói “Vắng như chùa Bà Đanh” được thêu dệt. Có ý kiến cho rằng, trước đây chùa Bà Đanh có tên gọi là chùa Bà Banh vì trong ngôi chùa có thờ một bức tượng người đàn bà đang ngồi banh chân. Trước đây vốn đông đúc khách thập phương đến tế lễ nhưng do chiến tranh, người dân nơi đây di cư đến nơi khác, khiến ngôi chùa này trở nên hoang vắng, hiu quạnh. Do lưu truyền nhiều đời, người ta đọc chệch âm Banh thành Đanh, vì thế mới có tên chùa Bà Đanh ngày nay.
Cũng có ý kiến cho rằng, do địa thế cách trở, đi lại khó khăn, phải đi đò qua sông Đáy nên ngôi chùa có ít khách thập phương lui tới vãn cảnh, lễ Phật, vì thế mà câu nói “Vắng như chùa Bà Đanh” được ra đời từ đó.
Lý giải điều này, sư thầy Thích Đàm Đam lại có một lý giải khác. Đó là: “Từ trước tới nay dân làng Đanh đều truyền tai nhau rằng ngôi chùa này rất linh thiêng, ai trái ý hoặc phỉ báng sẽ bị trừng trị… Vì thế khách thập phương không dám đến.”
Chính vì gìn giữ được nhiều nét kiến trúc cổ kính, cũng như giá trị lịch sử để lại, năm 1994, chùa Bà Đanh được Bộ Văn hóa - Thể Thao & Du lịch cấp bằng Di tích lịch sử Quốc gia.
Gốc Lộc Vừng trăm năm bên cạnh cổng chùa Bà Đanh
Hiện nay, dù không còn đìu hiu như trước, giao thông đã thuận tiện hơn, nhưng câu nói “Vắng như chùa Bà Đanh” vẫn in sâu vào tâm thức của người Việt, để mỗi khi nhắc tới sự vắng vẻ, cái tên “chùa Bà Đanh” vẫn được nhắc tới như một thông lệ, để gợi nhớ về quá khứ, cũng như trở thành một điểm đến hấp dẫn của khách thập phương hay những người “hiếu kỳ” mỗi dịp Tết đến xuân về…
Quang Nam
