Thành phố có nhiều bậc danh nho, danh sĩ, trí thức lớn có học vấn uyên bác, có ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống chính trị, văn hóa, xã hội của đất nước qua các thời kỳ tiêu biểu như: Nữ tiến sỹ đầu tiên Nguyễn Thị Duệ, Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi, Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, Trạng Nguyên Lê Ích Mộc,... Đặc biệt, Hải Phòng còn là nơi ghi dấu tên tuổi của danh nhân văn hóa thế giới, thầy giáo Chu Văn An " Vạn thế sư biểu - người thầy chuẩn mực của muôn đời” và rất nhiều bậc danh nho khác.
Phát huy truyền thống dạy và học, những năm qua thực hiện Nghị quyết số 29 năm 2013 của Ban Chấp hành Trung ương và Kết luận số 91 năm 2024 của Bộ Chính trị về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; thành phố luôn quán triệt và kiên trì quan điểm: Giáo dục và đào tạo là lĩnh vực được ưu tiên hàng đầu, là động lực then chốt để Thành phố phát triển nhanh và bền vững.
Thành phố Hải Phòng đã ban hành hơn 10 nghị quyết chuyên đề và nhiều đề án, chính sách đặc thù, thể hiện quyết tâm chính trị cao của lãnh đạo thành phố, nhằm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Trong nhiều năm gần đây, ngân sách của thành phố dành cho giáo dục và đào tạo luôn được ưu tiên ở mức cao với gần 20% tổng chi ngân sách địa phương. Do đó, hệ thống giáo dục của thành phố có những bước phát triển khá toàn diện; quy mô và chất lượng giáo dục không ngừng được nâng cao.
Quy mô và mạng lưới trường lớp được mở rộng, đầu tư theo hướng hiện đại, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu học tập của Nhân dân, có 1.086/1.405 trường đạt chuẩn, chiếm tỷ lệ 77,3%. Chất lượng giáo dục toàn diện không ngừng được nâng cao. Trong đó, chất lượng giáo dục đại trà luôn đứng trong tốp đầu cả nước, điểm trung bình tốt nghiệp Trung học phổ thông nhiều năm liền nằm trong tốp 10, đặc biệt năm 2024 xếp thứ 6 và năm 2025 vươn lên thứ 4; tỷ lệ tốt nghiệp duy trì trên 99,5%, nhiều học sinh đỗ thủ khoa vào các trường đại học lớn; Giáo dục mũi nhọn tiếp tục là điểm sáng, Hải Phòng luôn nằm trong tốp đầu cả nước về số lượng và chất lượng giải học sinh giỏi quốc gia; riêng năm 2025 đạt 198 giải, đứng thứ 3 toàn quốc; nhiều thế hệ học sinh giành huy chương tại các kỳ thi quốc tế và khu vực, góp phần khẳng định vị thế giáo dục của Việt Nam trên trường quốc tế. 
Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục ngày càng lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng, cơ bản đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo, hiện có 64.300 cán bộ, giáo viên; trong đó 98,6% đạt chuẩn, 33,6% trên chuẩn - có 20 tiến sỹ, 2.272 thạc sỹ. Việc ứng dụng chuyển đổi số trong giáo dục có chuyển biến tích cực, góp phần đổi mới nội dung, phương thức quản lý, điều hành và nâng cao hiệu quả dạy và học 100% hồ sơ chuyên môn, học bạ được ký số từ năm học 2023 - 2024; học bạ số cấp Tiểu học đạt 100%; 98% dữ liệu của ngành được đồng bộ với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Công tác xã hội hóa giáo dục tiếp tục được mở rộng và tăng cường, huy động được nguồn lực to lớn từ Nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp để phát triển hệ thống trường lớp, giai đoạn 2020 - 2025 thành phố đã cấp chứng nhận đầu tư cho 13 dự án giáo dục, với tổng vốn đầu tư 1.592,5 tỷ đồng. Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học tiếp tục phát triển theo hướng gắn với nhu cầu thị trường lao động và nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển nhân lực của thành phố trong giai đoạn mới.
Cụ thể, đối với giáo dục nghề nghiệp, tuyển sinh khoảng 14.320 học viên/năm; tỷ lệ tốt nghiệp từ 92 - 95%; tỷ lệ có việc làm từ 90 - 97%; Trường Cao đẳng Kỹ thuật Hải Phòng được đưa vào kế hoạch đầu tư phát triển thành trung tâm chất lượng cao; Đối với giáo dục đại học, toàn thành phố có 58.461 sinh viên, học viên; tỷ lệ sinh viên quốc tế 0,38%; tỷ lệ tốt nghiệp 94%; tỷ lệ có việc làm sau tốt nghiệp trên 80% ở khối kỹ thuật và khoảng 70% ở các nhóm ngành còn lại; số bài báo công bố khoa học quốc tế tăng trung bình 10%/năm; có 6/8 trường đạt chuẩn quốc gia giai đoạn 2026-2030.
Nhằm hiện thực hóa các mục tiêu của Trung ương và thành phố về phát triển giáo dục và đào tạo, thành phố Hải Phòng đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp cụ thể để thực hiện thể hiện sự quan tâm của lãnh đạo thành phố đối với lĩnh vực giáo dục. Nhờ đó, ngành giáo dục thành phố đang ngày càng phát triển toàn diện, mạnh mẽ và thực chất, tiến tới đưa: “Hải Phòng trở thành trung tâm giáo dục, đào tạo hàng đầu cả nước, giữ vai trò nòng cốt trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng Đồng bằng sông Hồng; Trung tâm quốc tế về đào tạo, nghiên cứu, ứng dụng và phát triển khoa học - công nghệ, kinh tế biển” theo tinh thần Nghị quyết số 71- NQ/TW, ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị.
Quỳnh Nga
