Năm 1965, cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước bước vào giai đoạn quyết định, mặt trận phía Nam mở ra nhiều trận đánh lớn. Trước tình hình đó, Trung ương Đảng và Bác Hồ giao cho Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam tổ chức và chỉ đạo lực lượng TNXP chống Mỹ. Tỉnh Hà Bắc (nay là Bắc Ninh và Bắc Giang) khẩn trương thành lập các Đội TNXP nhằm đáp ứng nhiệm vụ của sự nghiệp chống Mỹ cứu nước.
Ngày 15/12/1966, Đội TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung đầu tiên của tỉnh ra đời. Đội vinh dự mang tên đồng chí Ngô Gia Tự với hơn 500 thanh niên tham gia mở đường chiến lược từ Mai Sưu (Lục Nam) đi Tuần Đạo (Sơn Động) và tuyến đường Sơn Động đi Quảng Ninh. Sau 3 năm hoạt động, Đội hoàn thành nhiệm vụ; có 32 đồng chí anh dũng hy sinh trong chiến đấu và công tác trên các tuyến đường.
Đội TNXP thứ hai được thành lập là Đội TNXP Nguyễn Văn Cừ (N254), gồm 750 thanh niên thuộc 10 đơn vị huyện, thị xã có nhiệm vụ bảo đảm 6 tuyến đường sắt từ Đồng Đăng (Lạng Sơn) đến Đồng Giao (Ninh Bình). 12 ngày đêm cuối năm 1972, đế quốc Mỹ dùng B52 ném bom rải thảm Thủ đô Hà Nội. Khi ấy, ga Yên Viên bị đánh phá cày xới dữ dội. Bất chấp nguy hiểm, mỗi khi dứt loạt bom, Đội TNXP Nguyễn Văn Cừ lại huy động lực lượng nhanh chóng san đường, kéo ray, sữa chữa tuyến đường sắt, đảm bảo cho quân đội ta vận chuyển hàng hóa, vũ khí tới các mặt trận.
Bắc Ninh còn có nhiều Đội TNXP phục vụ giao thông đường bộ và đường thủy như: Đội TNXP N263, Đoàn TNXP 13C, đơn vị TNXP Quyết thắng N205… Tính đến năm 1972, toàn tỉnh thành lập được 152 đội TNXP chống Mỹ cứu nước với hơn 11.000 đội viên, phục vụ giao thông đường bộ, đường thủy và tham gia lực lượng dân quân tự vệ, bảo vệ trật tự trị an. Với bầu nhiệt huyết của tuổi trẻ, các đội viên TNXP không quản ngại khó khăn, nguy hiểm để làm tròn nhiệm vụ mở đường, vận chuyển hàng hóa, vũ khí, lương thực, thực phẩm… ở các nhà ga, bến phà, đầu cầu, các trọng điểm… dưới những trận bom rơi, bão đạn khốc liệt.
Suốt chặng đường 10 năm (1965-1975), tham gia phục vụ chiến đấu, lực lượng TNXP của tỉnh luôn thể hiện tinh thần anh dũng, gan dạ, sẵn sàng xả thân vượt qua mọi gian nguy, làm thất bại âm mưu chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ; thực hiện nhiệm vụ chính trị hậu phương lớn miền Bắc, chi viện cho chiến trường miền Nam, thống nhất đất nước.
Với những cống hiến to lớn, lực lượng TNXP Bắc Ninh được Đảng, Nhà nước và nhân dân ghi nhận, tôn vinh bằng nhiều phần thưởng cao quý: Đơn vị TNXP Quyết Thắng được Trung ương Đoàn tặng Bằng khen; Đội TNXP Ngô Gia Tự được Trung ương Đoàn tặng Cờ Nguyễn Văn Trỗi; Đội TNXP Nguyễn Văn Cừ trong 12 ngày đêm “Điện Biên Phủ trên không” được tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và Huân chương kháng chiến hạng Nhì; Đại đội TNXP 2631 (thuộc Đội TNXP N263) được nhận Cờ luân lưu của Cục vận tải đường sông và là đơn vị tiêu biểu được cử đi dự Đại hội thanh niên “Ba sẵn sàng” tổ chức tại Hà Nội; tiểu đoàn 193 (thuộc đội TNXP N297 Đề Thám) được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân…
Phát huy truyền thống vẻ vang của lực lượng TNXP, những năm qua, Hội Cựu TNXP tỉnh làm tốt công tác giải quyết chế độ chính sách và chăm lo đời sống đối với hội viên; chăm lo công tác giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ; đẩy mạnh phong trào “Cựu TNXP giúp nhau làm kinh tế giỏi”; không ngừng rèn luyện, củng cố tổ chức Hội trong sạch vững mạnh, xứng đáng là chỗ dựa tin cậy của cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân địa phương trong thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Bá Đoàn
