Hành vi tiêu dùng sẽ thay đổi như thế nào khi áp thuế tiêu thụ đặc biệt?

Ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế Doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế đặt vấn đề, với đề xuất áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường, liệu có đạt được mục tiêu chính sách nhằm thay đổi hành vi và điều tiết tiêu dùng hay không?

Ông Phụng trích dẫn nghiên cứu thị trường (2018) của Decision Lab về hành vi tiêu thụ nước giải khát của người tiêu dùng tại Việt Nam nếu áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức 10% đối với nước ngọt, ông Phụng nhấn mạnh, có 38% số người tiêu dùng thu nhập cao (trên 14 triệu đồng/tháng) sẽ vẫn sử dụng nước ngọt như bình thường; 49% người tiêu dùng sẽ chuyển sang uống nước chế biến tại chỗ (bán ở chợ, vỉa hè, quán trên đường phố, …) có đường.

"Như vậy, áp thuế 10% với nước giải khát có đường dẫn tới nguy cơ không thay đổi hành vi tiêu dùng, khiến họ chuyển từ sản phẩm phải nộp thuế sang sản phẩm đường phố không bị ảnh hưởng bởi thuế tiêu thụ đặc biệt, nhưng lại tiềm ẩn các nguy cơ về vệ sinh an toàn thực phẩm", ông Phụng nhấn mạnh.

Băn khoăn về một số con số Bộ Tài chính đưa ra, ông Phụng đề xuất, cần tính toán lại về con số giả định tăng thu ngân sách nhà nước thêm 2.400 tỷ đồng khi đưa nước giải khát có đường vào diện chịu thuế 10%. Con số này có thể chưa tính tới việc doanh thu của các doanh nghiệp đồ uống giảm xuống khi tiêu thụ dự kiển giảm 20%. Do đó, cơ quan soạn thảo cần đánh giá kỹ tác động, tính toán trên bài toán tổng thể, có tính logic, hợp lý về tăng thu ngân sách và ảnh hưởng tới đời sống doanh nghiệp.

Dẫn số liệu của Bộ Y tế cho thấy Việt Nam là nước có mức tiêu thụ thụ nước giải khát không cao so với nhiều nước trong khu vực và thế giới, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, mức tiêu thụ đồ uống có đường ở Việt Nam năm 2020 khoảng 34 lít/người/năm. Trong khi, theo báo cáo của Hiệp hội ngành giải khát Châu Âu (UNESDA) năm 2019, mức tiêu thụ nước giải khát bình quân đầu người ở Châu Âu là 243,9 lít/ người, tức là gấp gần 4,8 lần so với Việt Nam. Trong khi đó, nhiều nước có mức tiêu thụ nước giải khát cao hơn Việt Nam nhưng cũng không áp thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) lên sản phẩm này.

“Cần cân nhắc thời điểm bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế TTĐB do mục tiêu bảo vệ sức khoẻ là chưa rõ ràng. Nước giải khát có đường không phải là sản phẩm cung cấp đường duy nhất và đường cũng không phải là nguyên nhân chính dẫn tới thừa cân, béo phì. Vì vậy, áp thuế với sản phẩm nước giải khát có đường không phải là giải pháp khả thi để bảo vệ sức khoẻ người dân”, đại diện VBA đề xuất.

Bà Nguyễn Việt Hà, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội (AmCham Hanoi) ý kiến: Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế của AmCham cho thấy, áp thuế TTĐB với đồ uống có đường có thể làm giảm tiêu thụ sản phẩm này nhưng không dẫn đến giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì, tiểu đường và các bệnh lây nhiễm. Thực tế, một số quốc gia đã phải bỏ áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường do không hiệu quả như Đan Mạch, Na Uy và một số bang của Mỹ.

Từ đó, đại diện AmCham cho rằng, kinh nghiệm quốc tế cho thấy việc áp dụng thuế TTĐB đối với đồ uống có đường không phải là một biện pháp hiệu quả, trong việc giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì cũng như các bệnh không lây nhiễm. Đồng thời khuyến nghị cần xem xét lại việc bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI cho biết, những sửa đổi của dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi sẽ có tác động rất lớn đến các doanh nghiệp trong chuỗi sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ mặt hàng, dịch vụ thuộc đối tượng điều chỉnh của luật và người tiêu dùng.

“Dự thảo Luật Thuế TTĐB sửa đổicó lẽ là một trong những Dự thảo ít chữ nhất nhưng lại ảnh hưởng lớn tới doanh nghiệp, ngành hàng. Việc soạn thảo, hoàn thiện dự luật thuế ngày càng khó khăn và vấp phải nhiều ý kiến trái chiều, khi Bộ Tài chính dự kiến đưa thêm mặt hàng chịu thuế vào Dự thảo, hay tăng thuế suất. Ban soạn thảo hiện chịu sức ép lớn, quá trình thảo luận dài. Do đó, cần lắng nghe ý kiến nhiều chiều để chọn phương thức tối ưu nhất”, ông Đậu Anh Tuấn bày tỏ quan điểm.

X.Hải (t/h)