Hợp tác xã - mắt xích trung tâm của chuỗi giá trị
Chuỗi giá trị nông sản hiện đại không chỉ dừng lại ở khâu sản xuất mà bao gồm toàn bộ quá trình từ cung ứng vật tư đầu vào, tổ chức sản xuất, thu hoạch, sơ chế, chế biến, bảo quản, phân phối và tiêu thụ sản phẩm. Trong chuỗi giá trị này, hợp tác xã (HTX) đóng vai trò là “nhạc trưởng”, kết nối nông dân với doanh nghiệp, nhà khoa học, tổ chức tín dụng và thị trường tiêu thụ.
Thông qua HTX, các hộ thành viên được tổ chức sản xuất theo quy trình thống nhất, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP hoặc hữu cơ. Nhờ đó, sản phẩm đảm bảo đồng đều về chất lượng, số lượng và thời gian cung ứng - điều mà sản xuất nhỏ lẻ, manh mún khó có thể đáp ứng. HTX cũng là đầu mối ký kết hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp, giảm thiểu rủi ro “được mùa mất giá”, góp phần ổn định thu nhập cho người dân.
Xây dựng thương hiệu - nâng tầm giá trị sản phẩm địa phương
Một trong những hạn chế lớn của nông sản Việt Nam trước đây là thiếu thương hiệu, chủ yếu bán dưới dạng nguyên liệu thô, giá trị gia tăng thấp. Trong những năm gần đây, đặc biệt đến năm 2025, nhiều HTX đã chủ động xây dựng thương hiệu tập thể, gắn sản phẩm với vùng nguyên liệu, câu chuyện văn hóa và bản sắc địa phương.
HTX không chỉ đứng tên đăng ký nhãn hiệu, bao bì, tem mác mà còn tổ chức quảng bá sản phẩm thông qua các hội chợ, sàn thương mại điện tử, mạng xã hội và kết nối với hệ thống phân phối hiện đại. Thương hiệu HTX vì vậy không chỉ đại diện cho một sản phẩm mà còn là cam kết về chất lượng, uy tín và trách nhiệm với người tiêu dùng.
Ví dụ tiêu biểu là HTX Nông nghiệp Thanh Bình (tỉnh Đồng Tháp) với sản phẩm xoài Cao Lãnh. HTX đã xây dựng thương hiệu xoài đạt tiêu chuẩn VietGAP, thiết kế bao bì đồng bộ, tham gia chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) và ký kết hợp đồng xuất khẩu sang thị trường Hàn Quốc, Nhật Bản. Nhờ xây dựng thương hiệu bài bản, giá bán xoài của HTX cao hơn từ 15-20% so với sản xuất nhỏ lẻ, thu nhập của xã viên được cải thiện rõ rệt.
Truy xuất nguồn gốc - chìa khóa chinh phục thị trường
Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến an toàn thực phẩm, môi trường và sức khỏe, truy xuất nguồn gốc trở thành yêu cầu bắt buộc đối với nhiều loại nông sản, đặc biệt là sản phẩm xuất khẩu. HTX chính là chủ thể phù hợp nhất để tổ chức và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc.
Thông qua việc ứng dụng công nghệ số, nhiều HTX đã triển khai tem QR code cho từng lô sản phẩm, cho phép người tiêu dùng dễ dàng tra cứu thông tin về vùng trồng, quy trình sản xuất, thời gian thu hoạch và đơn vị chịu trách nhiệm. Điều này không chỉ nâng cao tính minh bạch mà còn giúp HTX kiểm soát chất lượng, kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh trong chuỗi.
Điển hình như HTX Sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Văn Đức (Hà Nội) đã áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử cho toàn bộ sản phẩm rau củ. Mỗi gói rau đều có mã QR thể hiện đầy đủ thông tin từ gieo trồng đến thu hoạch. Nhờ đó, sản phẩm của HTX được đưa vào hệ thống siêu thị lớn và bếp ăn tập thể, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường đô thị.
Động lực cho phát triển kinh tế tập thể bền vững
Thực tiễn cho thấy, khi HTX phát huy tốt vai trò trong chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc, không chỉ hiệu quả kinh tế được nâng cao mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất của nông dân, thúc đẩy liên kết, hợp tác và phát triển bền vững. HTX trở thành nền tảng quan trọng để triển khai chuyển đổi số trong nông nghiệp, phát triển nông thôn mới và kinh tế xanh.
Với sự quan tâm của Nhà nước, sự đồng hành của doanh nghiệp và quyết tâm đổi mới của chính các HTX, kinh tế tập thể đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá. Phát huy vai trò của HTX trong chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc chính là con đường tất yếu để nông sản Việt Nam nâng cao vị thế, chinh phục thị trường và mang lại đời sống ngày càng ấm no cho người dân nông thôn.
An Bình
