Các báo cáo của UBND TP Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy, nguồn gây ô nhiễm không khí chủ yếu đến từ hoạt động giao thông, xây dựng, sản xuất công nghiệp, làng nghề tái chế, đốt rác thải và phụ phẩm nông nghiệp. Riêng Hà Nội còn chịu tác động không nhỏ từ các hoạt động kinh tế - xây dựng tại các địa phương lân cận trong Vùng Thủ đô. Thực trạng này kéo dài một phần do hạn chế trong quản lý, thiếu chế tài đủ mạnh, thiếu đồng bộ về pháp luật và hạ tầng kỹ thuật môi trường.

Đốt rơm rạ thải ra nhiều khí gây hại cho môi trường, sức khỏe
Đốt rơm rạ thải ra nhiều khí gây hại cho môi trường, sức khỏe

Nhằm tạo chuyển biến căn bản, Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg và Quyết định số 2530/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2026–2030, tầm nhìn đến 2045. Theo đó, trách nhiệm của các bộ, ngành và địa phương được xác định rõ ràng; đồng thời đặt ra yêu cầu xây dựng Ban Chỉ đạo quốc gia và hệ thống dự báo, cảnh báo ô nhiễm không khí trên phạm vi cả nước.

Các chuyên gia cho rằng, Hà Nội cần tiếp cận vấn đề theo hướng đột phá, đa ngành, đa cấp và liên vùng, lấy dữ liệu số làm nền tảng. Trong đó, kiểm soát phát thải từ giao thông phải được xem là khâu then chốt, bởi đây là nguồn gây ô nhiễm lớn nhất. Phát triển giao thông công cộng, thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện xanh, kiểm soát khí thải xe cơ giới là những giải pháp cần triển khai quyết liệt.

Thành phố Hà Nội đang phát triển mạnh giao thông công cộng và thúc đẩy chuyển đổi từ phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện xanh.
Thành phố Hà Nội đang phát triển mạnh giao thông công cộng và thúc đẩy chuyển đổi từ phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện xanh.

Song song với đó, cần siết chặt quản lý bụi và khí thải từ xây dựng, công nghiệp, làng nghề; từng bước di dời hoặc chuyển đổi công nghệ các cơ sở gây ô nhiễm; nghiêm cấm đốt rác, rơm rạ ngoài trời. Việc mở rộng mạng lưới quan trắc, dự báo và cảnh báo chất lượng không khí cũng có ý nghĩa then chốt, giúp chính quyền và người dân chủ động ứng phó.

Để giải quyết tận gốc bài toán ô nhiễm không khí, nhiều ý kiến đề xuất cần có một đầu mối đủ quyền hạn – “tổng công trình sư” – chịu trách nhiệm xây dựng và triển khai đề án tổng thể cho Hà Nội. Chỉ khi các giải pháp được kết nối đồng bộ, có lộ trình và trách nhiệm rõ ràng, mục tiêu xây dựng môi trường sống trong lành cho Thủ đô mới có thể trở thành hiện thực.

Nam Sơn (t/h)