Kỳ 1: Thời hoàng kim của một di tích

THCL Nha Trang là thành phố “tứ thú triều quy, tứ thủy tụ” (bốn con thú chầu, bốn con sông tụ). Dãy núi Chụt là con Rồng, đầu Rồng với thế “Thanh Long hí thủy” (rồng xanh giỡn nước).

Công nhận là di tích cấp quốc gia

Năm 1923, Vua Bảo Đại nổi tiếng chơi sang nhưng rất sành phong thủy, cho xây trên ngọn Cảnh Long (Núi chụt) một khu 5 biệt thự: “đầu rồng” nhô ra biển là “lầu Nghinh Phong” (hóng gió) như cái vương miện; phía sau là “lầu Vọng Nguyệt” (ngắm trăng), 2 biệt thự chính dành cho Vua và Hoàng Hậu.

Còn 3 biệt thự nằm trong dành cho quần thần tháp tùng. Vì vậy, khu này có tên “lầu Bảo Đại” hay “biệt thự Cầu Đá”. Theo hướng nhìn ra biển, bên phải lầu Nghinh Phong, Vọng Nguyệt có “bãi tắm Hoàng Hậu” rất đẹp, kín gió, bên trái nhìn về làng Chụt. Từ khi Bảo Đại thoái vị đến 4/1975, khu này là nhà nghỉ của Tổng thống, Phó Tổng thống Việt Nam Cộng hòa…

Sau ngày miền Nam giải phóng, biệt thự Cầu Đá thuộc Ban tài chính quản trị Trung ương; năm 1988, giao về cho tỉnh, địa phương giao cho các đơn vị: 8/1988 Công ty Cung ứng tàu biển, 1995 Ban tài chính quản trị Tỉnh ủy.

Ngày 15/10/1995, UBND tỉnh Khánh Hòa có QĐ số 2577/UB-QĐ v/v công nhận 72 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh, trong đó có Di tích thắng cảnh biệt thự Cầu Đá (phường Vĩnh Nguyên). Ngày 12/11/2001, Sở VHTT có Tờ trình số 123/VHTT “V/v đề nghị UBND tỉnh ký hồ sơ đề nghị Bộ VHTT xét công nhận di tích lịch sử văn hóa quốc gia” đối với Di tích danh lam thắng cảnh lầu Bảo Đại. Trong hồ sơ bao gồm: Lý lịch di tích, số ảnh di tích, bản vẽ hiện trạng các công trình, biên bản khoanh vùng bảo vệ di tích. Bản thảo “Tờ trình v/v đề nghị Bộ VHTT xét công nhận di tích lịch sử văn hóa” là di tích quốc gia cũng đã được làm, nhưng UBND tỉnh chưa ký.

Ngày 01/3/2002, UBND tỉnh Khánh Hòa có CV số 451/UB v/v chuyển giao khu du lịch lầu Bảo Đại cho XN Liên hợp thuốc lá Khánh Hòa (nay là TCT Khánh Việt, KHATOCO) đầu tư nâng cấp thành Khu DL-VH. Ngày 27/03/2002, KHATOCO có Tờ trình số 104/CV/XNLH gửi UBND tỉnh, Sở VHTT đề nghị phê duyệt hồ sơ khoa học di tích thắng cảnh lầu Bảo Đại để trình Bộ VHTT xếp hạng di tích quốc gia.

Như vậy, đến năm 2002, lầu Bảo Đại đã từng được Sở VHTT, Khatoco có văn bản đề nghị UBND tỉnh ký hồ sơ đề nghị Bộ VHTT công nhận là di tích cấp quốc gia. Hồ sơ về di tích này khá đầy đủ: Lý lịch di tích, hình ảnh, bản vẽ hiện trạng các công trình, biên bản khoanh vùng bảo vệ di tích (Sở VHTT), hồ sơ khoa học di tích lầu Bảo Đại (Khatoco) - dấu ấn một thời hoàng kim của di tích Lầu Bảo Đại.

Hành trình dẫn đến thảm họa

Ngày 07/8/2008, Tỉnh ủy Khánh Hòa có CV số 740-CV/TU cho phép liên doanh đầu tư tại khu du lịch Bảo Đại. Ngày 06/10/2010, UBND tỉnh do Chủ tịch Võ Lâm Phi ký, xin chủ trương cho KHATOCO liên doanh với Công ty CP Tập đoàn Hà Đô (vốn điều lệ 202.500.000 đồng. Trong đó, 10% sở hữu thuộc Bộ QP), thực hiện Dự án Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại và Khu nghỉ dưỡng - sân Golf cụm đảo Hòn Thị, dưới hình thức thành lập một công ty cổ phần. Liên doanh này (Công ty CP Đầu tư Khánh Hà) vốn điều lệ 200 tỷ đồng (HADO 60%, KHATOCO 29%, người lao động KHATOCO 11%), tổng mức đầu tư dự kiến 2.100 tỷ đồng (Dự án lầu Bảo Đại khoảng 300 tỷ, Dự án Hòn Thị khoảng 1.800 tỷ đồng).

Tại Dự án lầu Bảo Đại: Trùng tu tôn tạo 5 biệt thự cổ; xây dựng khách sạn 150 phòng tại khu vườn dừa (bãi tắm Hoàng Hậu); xây dựng cụm nhà nghỉ kiểu Bungalow về phía bắc và phía đông nền đồi Bảo Đại; xây dựng cảng du thuyền mới tại vị trí cầu cảng hiện tại; xây dựng từ 1 - 2 sân thể thao tenis. Các công trình kiến trúc liên quan đến nhà cổ Bảo Đại chỉ được trùng tu, không phá vỡ, xây dựng mới (riêng các hạng mục công trình xây dựng sau năm 1975 không hài hòa với kiến trúc chung, có thể xem xét loại bỏ. Việc xây dựng mới các công trình không được vượt quá đỉnh của lầu Bảo Đại (?). Đây là văn bản mở đầu cho Di tích lầu Bảo Đại có thể bị “nhốt” trong vòng vây các công trình xây mới “không vượt quá đỉnh của lầu Bảo Đại” (?)

Ngày 12/10/2010, Tỉnh ủy Khánh Hòa có CV số 16/CV-TU đồng ý theo CV số 5283/UBND của UBND tỉnh. Ngày 12/4/2012, UBND tỉnh có Thông báo số 127/TB-UBND thỏa thuận địa điểm lập thủ tục đầu tư dự án Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại cho Công ty CP Đầu tư Khánh Hà (Công ty Khánh Hà): Loại 5 sao, cải tạo 5 biệt thự hiện hữu, xây mới 1 khách sạn 5 sao, xây mới các biệt thự theo đường đồng mức. Quy mô diện tích 136.643,1 m2( 89.227,4 m2 và 47.415,7 m2 mặt nước biển); tổng mức đầu tư 478.401.000.000 đồng (vượt 178 tỷ đồng so với CV số 5283/UBND ngày 06/10/2010). Trách nhiệm của nhà đầu tư: “Tận dụng địa hình, hạn chế san lấp…, các công trình xây dựng mới không làm ảnh hưởng không gian kiến trúc khu biệt thự cổ Bảo Đại… theo quy định của Luật Di sản”.

Ngày 29/5/2012, UBND tỉnh ra QĐ số 1295/QĐ-UBND phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết (1/500) Dự án Lầu Bảo Đại. Ngày 16/11/2012, Sở Xây dựng có Văn bản số 2386/SXD-KTQH hướng dẫn chủ đầu tư lập hồ sơ trình Bộ VH-TT&DL thỏa thuận phương án kiến trúc quy hoạch khu Biệt thự Bảo Đại. Đây là một ý kiến chính xác, tiếc là không được chấp thuận.

Ngày 20/11/2012, Công ty Khánh Hà có Văn bản số 11/CTKH- KHKT gửi UBND tỉnh đề nghị miễn lấy ý kiến Bộ VH-TT&DL về phương án kiến trúc quy hoạch khu nghỉ dưỡng lầu Bảo Đại (?). Một việc làm thể hiện sự “chạy chọt” “lách luật” của chủ đầu tư (?!). Ngày 14/12/2012, UBND tỉnh có CV số 7035/UBND v/v thẩm định, trình duyệt đồ án quy hoạch chi tiết 1/500 khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại.

Trong đó, nêu rõ ý kiến của ông Nguyễn Chiến Thắng, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh: “Sở Xây dựng có thể thực hiện thủ tục thẩm định, trình UBND tỉnh phê duyệt Đồ án quy hoạch chi tiết 1/500 khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại mà không lấy ý kiến của Bộ VH-TT&DL” (?). Sau hành động chạy chọt “lách luật” của Công ty Khánh Hà, việc Chủ tịch UBND tỉnh cho phép Công ty Khánh Hà qua mặt không xin phép Bộ VH-TT&DL, là một quyết định vượt quyền. Đây là quyền của Bộ VH-TT&DL theo luật định, chỉ Bộ trưởng mới được quyền quyết định!

Cho phép… “móc ruột” di tích?

Ngày 29/01/2013, UBND tỉnh cấp GCN Đầu tư số 37121000415 cho Công ty Khánh Hà thực hiện Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại. Đáng lưu ý: “Xây mới khách sạn 5 tầng với 108 phòng, nằm đốc theo sườn núi, tầng cao nhất không cao hơn Lầu Bảo Đại (?), xây mới 45 căn biệt thự nghỉ dưỡng…”.

Ngày 23/8/2013, UBND tỉnh có QĐ số 2080/QĐ/UBND phê duyệt quy hoạch chi tiết (tỷ lệ 1/500) khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại do Chủ tịch Nguyễn Chiến Thắng ký. Trong đó, đáng lưu ý: Tổng diện tích đất 89.277,4 m2, diện tích xây dựng 12.963,6 m2. Tầng cao tối đa: 5 tầng. Biệt thực cải tạo: 5 căn; Biệt thự xây mới 36 căn. Phân khu chức năng: Trong 89.227,4 m2 đất, biệt thự cũ cải tạo 12.174,8 m2 (11,3%), đất cây xanh tập trung 29.922,0 m2 (35,5 %), còn lại là khách sạn, nhà hàng, dịch vụ, biệt thự nghỉ dưỡng (xây mới), giao thông, bãi xe, bãi đá (47.130,6 m2, chiếm 52,8%).

Ngày 02/01/2014, Sở VH-TT&DL có CV số 22/SVHTTDL- QHPTTNDL, do ông Trương Đăng Tuyến, GĐ Sở ký, gửi Công ty Khánh Hà v/v tôn tạo 5 biệt thự hiện hữu của khu lầu Bảo Đại. Trong đó nêu rõ: “1… Phải theo đúng quy định Thông tư số 18/2012/TT-BVHTTDL ngày 28/12/2012. 2. Trước khi tổ chức thi công tu bổ, phục hồi các ngôi biệt thự phải có ý kiến thẩm định hồ sơ thiết kế của Sở VH-TT&DL”.

Đây là một ý kiến hoàn toàn đúng luật của một Sở quản lý chuyên ngành. Ngày 04/9/2014, Văn phòng UBND tỉnh có Thông báo số 478/TB-UBND về Kết luận của UBND tỉnh trong cuộc họp ngày 28/8/2014 do ông Nguyễn Chiến Thắng, Chủ tịch UBND tỉnh chủ trì. Công ty Khánh Hà báo cáo (Văn bản số 38/CTKH-QLDA, ngày 14/8/2014) trùng tu 05 biệt thự khu Biệt thự Bảo Đại. Đáng lưu ý kết luận: “1… Đồng ý cho phép Công ty Khánh Hà trùng tu 05 biệt thự hiện hữu của Dự án Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại. Lưu ý: Việc trùng tu phải đảm bảo giữ nguyên kiến trúc mặt ngoài của 5 biệt thư”(?). Như vậy, UBND tỉnh đã cho phép Công ty Khánh Hà đập phá “móc ruột” bên trong các biệt thự di tích lầu Bảo Đại? Cuộc họp có đầy đủ các phó chủ tịch, đại diện các sở ngành, tất nhiên quyết định cuối cùng, cao nhất, chịu trách nhiệm trước pháp luật là ý kiến của Chủ tịch UBND tỉnh. Ý kiến của Sở VH-TT&DL (CV số 22/SVHTTDL-QHPTTNDL ngày 02/01/2014 bị bỏ qua?

Ngày 15/9/2013, UBND tỉnh cấp GCN điều chỉnh đầu tư số: 37121000415 cho Công ty Khánh Hà, trong đó: cải tạo 5 biệt thự hiện hữu (giữ nguyên kiến trúc mặt ngoài), xây mới khách sạn 5 tầng 108 phòng, tầng cao nhất không cao hơn lầu Bảo Đại, xây mới 36 căn biệt thự (cho thuê hoặc để bán)?

Ngày 20/11/2014, UBND tỉnh ra QĐ số 3129/QĐ-UBND điều chỉnh quy hoạch chi tiết 1/500 khu nghỉ dưỡng lầu Bảo Đại, trong đó đáng lưu ý: Với 5 biệt thự cổ hiện hữu là biệt thự hiện hữu số 1: Khu nhà hàng + phụ trợ; biệt thự hiện hữu số 2, biệt thự nghỉ dưỡng cho thuê; biệt thự hiện hữu số 3, biệt thự nghỉ dưỡng cho thuê; biệt thự hiện hữu số 4, biệt thự nghỉ dưỡng cho thuê; biệt thự hiện hữu số 5, biệt thự nghỉ dưỡng cho thuê. Số biệt thự xây mới chỉ còn 36 căn. Với các văn bản như trên, có thể hiểu rằng: Công ty Khánh Hà có quyền “móc ruột” lầu nghinh phong theo ý đồ làm nhà hàng “móc ruột, ngăn phòng” lầu Vọng Nguyệt và 3 biệt thự cổ còn lại làm khách sạn (?!) 36 căn biệt thự xây mới trong đất khu di tích lầu Bảo Đại có thể “bán”? Ngày 17/12/2014, UBND tỉnh ra QĐ số 3466/QĐ-UBND thu hồi đất từ KHATOCO giao cho Công ty Khánh Hà thực hiện dự án.

Ngày 29/12/2014, các cơ quan chức năng tiến hành bàn giao đất trên thực địa. Ngày 28/5/2015, UBND tỉnh có QĐ số 1348/QĐ-UBND phê duyệt giá thuê mặt nước Biển để thực hiện Dự án Khu nghỉ dưỡng lầu Bảo Đại. Tháng 2/2016, Công ty Khánh Hà đã trình UBND tỉnh tập “Thuyết minh cải tạo trùng tu dự án: Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại. Hạng mục cải tạo trùng tu 5 biệt thự hiện hữu”. Chỉ chờ sự phê chuẩn của UBND tỉnh, di tích lầu Bảo Đại sẽ bị “tàn phá, móc ruột, xẻ đất”. Hậu quả không lường và không thể lấy lại những cái đã “phá”!

Nhóm phóng viên