Sức sống giữa trùng khơi
Sáng sớm, tàu cá của ông Nguyễn Văn Tư ( thôn Triều Dương) rời cảng khi mặt trời còn lấp ló. Gió biển mặn mòi, sóng nhẹ vỗ mạn tàu, ánh đèn từ những con thuyền khác lấp lánh như sao rơi trên mặt nước.
Hơn hai mươi năm gắn bó với biển, ông Tư đã quen với sóng dữ, với những mùa biển động, nhưng chưa bao giờ quen với cảm giác biển vắng tàu. “Biển nuôi mình, nhưng cũng thử mình dữ lắm. Không ra khơi thì thấy biển trống, trong lòng không yên”, ông Tư chậm rãi nói.
Ở Phú Quý, biển là sinh kế, nhưng cũng là trách nhiệm. Toàn đặc khu hiện có 1.573 tàu cá với 7.586 lao động, sản lượng khai thác thủy sản bình quân đạt hơn 30.000 tấn mỗi năm. Trong số đó, 521 tàu có chiều dài từ 15m trở lên đủ điều kiện đánh bắt xa bờ, cùng 132 tàu dịch vụ thu mua, hậu cần nghề cá. Những con tàu ấy không chỉ mang về hải sản, mà còn góp phần tạo nên “cột mốc sống” giữa Biển Đông.
Những năm gần đây, Phú Quý tổ chức lại sản xuất nghề cá theo hướng bền vững. 100% tàu cá đủ điều kiện được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình; công tác quản lý khai thác gắn chặt với bảo vệ nguồn lợi. Nhiều năm liền, đảo không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, góp phần cùng cả nước thực hiện các quy định chống khai thác IUU.
“Giờ đi biển không còn như trước, đánh bắt phải đúng vùng, đúng quy định. Nhưng như vậy mới bền, mới giữ được nghề lâu dài”, ông Tư nói. Với ngư dân Phú Quý, việc tuân thủ các quy định không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là cách để tiếp tục bám biển một cách đường hoàng.
Bên cạnh khai thác, nuôi trồng hải sản lồng bè cũng được duy trì với 58 hộ, 61 bè, hơn 1.000 lồng nuôi, tập trung vào các loài có giá trị cao như cá mú, cá bớp, tôm hùm, cho sản lượng gần 100 tấn mỗi năm. Kinh tế biển vẫn là trụ cột, nhưng đang dần dịch chuyển sang hướng ổn định và hiệu quả hơn.
Đặc biệt, những năm gần đây, Phú Quý bắt đầu có thêm một hướng đi mới: du lịch biển đảo. Biển xanh, bãi cát hoang sơ, hệ sinh thái san hô phong phú, cùng các điểm đến như núi Cao Cát, ngọn hải đăng cổ, chùa Linh Sơn hơn 300 năm tuổi, hòn Tranh… đã đưa Phú Quý ra khỏi hình ảnh một hòn đảo thuần ngư nghiệp.
Gia đình chị Trần Thị Hồng trước đây chỉ sống bằng nghề biển. Nay, căn nhà nhỏ ven biển của gia đình chị được sửa sang thành homestay, đón khách đến trải nghiệm đời sống đảo. “Khách thích dậy sớm theo tàu cá, lặn biển, ăn hải sản tươi. Mình không giàu nhanh, nhưng thu nhập đều hơn, đỡ bấp bênh”, chị Hồng chia sẻ.
Năm 2025, Phú Quý đón khoảng 178.000 lượt khách, tăng 18% so với cùng kỳ; khách quốc tế tăng 24%. Hệ thống tàu cao tốc với thời gian di chuyển chỉ khoảng 2,5 giờ đã giúp đảo kết nối thuận lợi hơn với đất liền. Du lịch đang dần trở thành trụ cột thứ hai, bổ trợ cho kinh tế biển truyền thống.
"Chìa khóa" cho tương lai
Phú Quý còn được đánh giá là vùng có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo. Hiện đảo có hệ thống điện hỗn hợp gồm diesel, điện gió và điện mặt trời, với 3 trụ điện gió công suất 6 MW và nhà máy điện mặt trời 10 MW, cơ bản đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, sản xuất và nhiệm vụ quốc phòng – an ninh.
Tuy nhiên, theo Chủ tịch UBND đặc khu Phú Quý Lê Hồng Lợi, tiềm năng lớn nhưng hạ tầng vẫn là “điểm nghẽn” rõ rệt. “Nguồn nước ngọt ngày càng khan hiếm, hệ thống giao thông, internet chưa đồng bộ. Một số dự án quan trọng như hồ chứa nước, kè chống xói lở, nâng cấp sân bay, xử lý nước thải triển khai còn chậm, ảnh hưởng đến phát triển lâu dài”, ông Lợi thẳng thắn nhìn nhận.
Ngoài ra, việc thu hút đầu tư ngoài ngân sách gặp khó do vị trí xa đất liền, phụ thuộc thời tiết. Nguồn nhân lực y tế chất lượng cao còn thiếu; một số cơ sở giáo dục xuống cấp. Những hạn chế này khiến Phú Quý dù có nhiều lợi thế nhưng chưa thể bứt phá tương xứng.
Hiện Phú Quý đang được hưởng nhiều chính sách ưu đãi của Trung ương dành cho xã đảo và địa bàn có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn. Tỉnh Lâm Đồng cũng đã đề xuất hàng loạt các dự án lớn, trọng điểm tại đặc khu và nguồn lực đầu tư để triển khai thực hiện trong giai đoạn 2026 - 2030 nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở đặc khu Phú Quý.
Phú Quý đang bước vào mùa xuân mới, mùa xuân của những kỳ vọng, của những cơ chế chính sách mang tính đòn bẩy, của những khát vọng làm giàu từ biển. Khi những dự án trọng điểm được khơi thông, khi đời sống của người dân ngày càng được đầy đủ, đảo ngọc Phú Quý hứa hẹn sẽ trở thành đặc khu năng động, thịnh vượng, nơi tiềm năng biển và con người cùng nhau tạo ra giá trị bền vững giữa trùng khơi Biển Đông.
Lâm Đồng đã đề nghị Bộ, ngành Trung ương sớm triển khai đầu tư xây dựng: Sân bay chuyên dùng tại đảo Phú Quý; cảng chữ “T” phía Đông - Nam đảo (Bãi Phủ); khu phức hợp thể thao và sự kiện đặc khu Phú Quý; đầu tư, nâng cấp hệ thống đường giao thông quanh đảo; Dự án xây dựng các hồ chứa nước ngọt trên đảo; Mở rộng, nâng cấp công suất nhà máy điện Phú Quý và đầu tư lưới điện từ đất liền ra đặc khu Phú Quý; đầu tư nâng cấp hệ thống cáp quang Internet từ đất liền ra Phú Quý; đầu tư nâng cấp và trùng tu các di tích lịch sử cấp quốc gia, cấp tỉnh; đầu tư dự án hệ thống thu gom, xử lý nước thải tập trung.
Hoàng Phương (t/h)
