Lập vùng Thủ đô Hà Nội: Khó trăm bề

(TH&CL) Đề án Điều chỉnh Quy hoạch xây dựng vùng Thủ đô Hà Nội mở rộng đến năm 2030 và tầm nhìn dài hạn hơn - đang lấy ý kiến của các chuyên gia trong ngành trước khi đưa vào quy hoạch thực tế. Tuy nhiên, thực tế triển khai thực hiện quy hoạch vùng từ năm 2008 đến nay cho thấy, cần thiết phải kiểm soát sự tuân thủ trong kết nối vùng.

Nhiều dự án không tuân theo quy hoạch

Đánh giá của Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn (VIAP) cho thấy, sau 5 năm thực hiện, vẫn có nhiều dự án không tuân theo quy hoạch và mang tính cạnh tranh giữa các địa phương với nhau. Đó là tình trạng khu công nghiệp, khu đô thị lớn, khu đại học tập trung nhiều ở các cửa ngõ vào Hà Nội và tỉnh nào cũng dành quỹ đất lớn cho phát triển đô thị. Trong khi nhiều công trình hạ tầng liên vùng như dự án nghĩa trang và xử lý rác thải không theo quy hoạch; giữa các địa phương và ngành không có sự gắn kết trong việc thực hiện các dự án liên tỉnh như bảo vệ nguồn nước, quản lý môi trường…

TS. Trương Văn Quảng, Viện VIAP cho biết, nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên một phần là do quy hoạch xây dựng vùng chưa được hình thành dưới dạng quy chế, khiến nó không trở thành công cụ mạnh để quản lý việc tuân thủ. Cũng vì vậy, sau khi được phê duyệt, việc quản lý, phát triển xây dựng theo mô hình vùng Thủ đô vẫn chưa trở thành hiện thực.

Ông Ngô Trung Hải, Viện trưởng Viện VIAP nói: “Dự án điều chỉnh quy hoạch vùng đặt ra nhiệm vụ tăng cường tính liên kết giữa các tỉnh trong vùng để cùng phát triển, tiến tới thành vùng quốc tế. Trước đây, vấn đề này đã được đặt ra, cũng có Ban chỉ đạo vùng, nhưng quy chế chưa rõ ràng và mô hình cũng chỉ là phép tính cộng các tỉnh, chứ chức năng chia sẻ, điều phối chưa rõ, mà xu hướng chung là các tỉnh lo chuyện của mình. Chúng tôi cũng đã kiến nghị thành lập Ban điều phối vùng và đã được đề xuất đưa vào Dự thảo Luật Xây dựng để tạo cầu nối quan trọng giữa các tỉnh và Hà Nội”.

Những kịch bản cho vùng Thủ đô

PGS. TS. KTS. Trần Trọng Hanh cho rằng, để không trở thành đồ án treo thì quy hoạch phải có nhiều ý kiến tham gia. Bản quy hoạch phải tuân thủ các nguyên tắc chung và mang tính khoa học cũng như tính chính xác, dự báo. Một đồ án quy hoạch tốt - sẽ tạo được sức hút của các nhà đầu tư trong nước và quốc tế.

Ông Hanh đề xuất kịch bản cấu trúc không gian vùng Thủ đô Hà Nội, theo đó bao gồm cụm đô thị Hà Nội - Vĩnh Phúc - Bắc Ninh sẽ tạo thành vùng kinh tế thịnh vượng khi liên hiệp được tam giác tăng trưởng với kết cấu hạ tầng đồng bộ. Trên cơ sở đó, sẽ tạo hành lang phát triển kết nối 3 đô thị trên với các tỉnh còn lại.

Viện Quy hoạch phát triển đô thị vùng (IAU) – Ile de France (Pháp), đơn vị được Bộ Xây dựng chọn làm tư vấn nghiên cứu lập đồ án điều chỉnh quy hoạch vùng Thủ đô đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 đưa ra 2 ý tưởng quy hoạch dựa trên 2 kịch bản tăng trưởng kinh tế - xã hội (dựa trên GDP, vốn đầu tư nước ngoài, dân số…) đến năm 2030. Nếu tăng trưởng kinh tế ở mức trung bình, vùng Thủ đô được phát triển theo hướng Thủ đô tập trung và đa cực. Theo ông Philippe (Viện IAU), khi đó, trục tam giác kinh tế của vùng sẽ là Hà Nội - Hải Dương - Vĩnh Phúc bởi có lợi thế quan trọng là gần sân bay Nội Bài, cảng biển khu vực Hải Phòng. Dân số trong vùng năm 2030 là 20,3 triệu người và Thủ đô Hà Nội là 10,1 triệu người. Hà Nội vẫn đóng vai trò quan trọng, có nhiệm vụ phát triển dịch vụ đô thị thay thế dịch vụ nông thôn. Quan trọng là thúc đẩy phát triển Hải Dương, Thái Nguyên… nhanh hơn các địa phương khác. Trong kịch bản này, cần cân nhắc hành lang để không bị đô thị hóa như đối với các vùng thuộc Hà Tây cũ, cần áp dụng nên chuyển dịch thành khu nông nghiệp và làng nghề truyền thống để phát triển du lịch bền vững, bảo vệ nông thôn để không bị đô thị hóa. Và để kết nối, cần phát triển đường sắt cao tốc Hà Nội - Hải Dương, Hà Nội - Bắc Ninh.

Với kịch bản kinh tế tăng trưởng cao, dân số vùng năm 2030 là 21,5 triệu người, nguyên tắc trên vẫn được giữ, nhưng khác biệt là có sự ảnh hưởng rộng hơn của đô thị lõi. Giao thông kết nối là hệ thống đường sắt cao tốc trên mặt đất và tàu điện ngầm nội đô, đường cao tốc, nhất là với ga Yên Viên, Bắc Ninh, Hải Dương… Với động lực là 2 hành lang kinh tế  Đông - Tây, nhà đầu tư tư nhân sẽ đầu tư nhiều vào Hà Nội và khu vực Hòa Lạc nên cần ưu tiên đầu tư…

Kiều Hoa