Chỉ nên coi là giải pháp ngắn hạn

Để cân bằng thu - chi, mới đây Chính phủ đề xuất nâng trần bội chi từ 4,83% lên 5,34%, bắt đầu từ năm 2014. Các chuyên gia kinh tế cho rằng, trong điều kiện hiện nay, việc nâng trần bội chi là cần thiết nhưng chỉ nên coi là giải pháp tình thế. Về lâu dài, đây không phải là giải pháp hữu hiệu để đảm bảo tăng trưởng kinh tế hợp lý.

Thống kê từ Bộ Tài chính cho thấy, 9 tháng đầu năm, tổng thu ngân sách Nhà nước (NSNN) đạt 543.835 tỷ đồng, bằng 66,6% dự toán. Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai, dự toán thu NSNN năm 2013 sẽ không đạt chỉ tiêu.

Theo bà Mai, nguyên nhân dẫn tới hụt thu chủ yếu do các nguồn từ nội địa gặp khó khăn, chỉ đạt 64,7% dự toán. Có tới 40 địa phương, kể cả các địa phương trọng điểm như Hà Nội, TP. HCM, Bà Rịa – Vũng Tàu…, cũng thu không đủ tiến độ, chỉ tiêu nên không khó để khẳng định năm 2013 sẽ hụt thu NSNN.

Báo cáo từ Bộ Tài chính cũng chỉ ra, nguồn chi cho đầu tư phát triển để đảm bảo tăng trưởng kinh tế ước đạt 70,8% dự toán, chi phát triển sự nghiệp, chi quản lý hành chính chiếm 71,8%, tăng 10,3% so với cùng kỳ 2012. Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, 9 tháng qua tổng thu NSNN đạt hơn 543.825 tỷ đồng, trong khi tổng chi lên tới 684.000 tỷ đồng, khiến mức bội chi tăng cao, lên tới hơn 140.000 tỷ đồng. Mức hụt thu ước tính khoảng 59.000 tỷ đồng.

Để cân bằng thu - chi, trong cuộc họp thường kỳ cuối tháng 9, Chính phủ đề xuất nâng trần bội chi từ 4,83% (tương đương khoảng 185.000 tỷ đồng) lên 5,34%, bắt đầu từ năm 2014. Chính phủ coi đây là giải pháp hữu hiệu nhất trong thời điểm kinh tế khó khăn hiện nay.

Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Vũ Đức Đam, tính toán các khoản đầu tư cho xây dựng, an sinh xã hội năm 2014 sẽ phải chi khoảng 250.000 tỷ đồng, vì vậy việc tăng trần bội chi lên 0,5%, tương ứng với tăng trưởng kinh tế khoảng 5,5% - 6%, được coi là hợp lý và vẫn nằm trong tính toán của Chính phủ. Tuy nhiên, việc tăng bội chi thế nào, đầu tư bội chi vào các dự án ra sao, vẫn còn cần các bộ, ngành tính toán, thảo luận và Quốc hội là người đưa ra quyết định cuối cùng.

Rà soát kỹ các nguồn chi, tính toán mức tăng phù hợp

Quyết định nâng bội chi của Chính phủ vấp phải rất nhiều ý kiến trái chiều. Dù vậy, các chuyên gia cũng đều nhận định, Chính phủ chỉ nên coi đây là giải pháp có thể tính tới chứ không phải giải pháp hữu hiệu để cân đối thu chi.

Đồng tình với quan điểm nên nâng trần bội chi, một số chuyên gia kinh tế giải thích rằng, mặc dù nền kinh tế khó khăn, dẫn đến thất thu thuế và hụt thu NSNN nhưng những chi phí công bắt buộc cho y tế, giáo dục, quốc phòng, an sinh xã hội, trong đó có vấn đề lương thưởng của người lao động thì nhà nước dù có khó khăn đến mấy cũng không thể cắt giảm. Trong bối cảnh nền kinh tế khó khăn vẫn nên tăng bội chi để đủ nguồn chi đảm bảo cho các vấn đề an sinh xã hội, quốc kế dân sinh. Tuy nhiên, không nên coi tăng bội chi là giải pháp đưa ra hàng năm vì chưa thể khẳng định giúp thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn có khả năng gây lạm phát.

Về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành lý giải, mức bội chi trên 5% là đáng báo động, quá mức 5% thì coi như bị “lũ lụt”, không giải quyết được khó khăn cho nền kinh tế. “Nâng bội chi để làm gì, lấy nguồn thu ở đâu để bù chi? Phải tính toán thật kỹ chứ không nên cứ thấy hụt là kiếm tiền bù vào mà thiếu tính toán, nhất là trong bối cảnh ngân sách cạn kiệt, DN làm ăn khó khăn”, ông Thành nhấn mạnh.

Chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Trí Hiếu nhận định: “Nếu tăng bội chi 1%, tương đương mỗi năm chúng ta tiêu thêm 1,5 tỷ USD. Nguồn NSNN đã cạn mà muốn chi thêm thì tất nhiên phải đi vay và phát hành trái phiếu. Theo tính toán nợ công năm 2012 đang chiếm 45% và Quốc hội cho phép nâng nợ công lên kịch trần là 65% đến năm 2020 nhưng Chính phủ không nên coi đó là “zoom” tối đa để tăng nợ công không kiểm soát, mà nên hạn chế nợ công. Muốn nâng bội chi mà không ảnh hưởng đến lạm phát, Chính phủ phải có chiến lược đầu tư chính xác, để tăng hiệu suất kinh doanh, phải nghĩ đến chiến lược thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài. Dù Nhà nước có quyền phát hành trái phiếu đổi lấy tiền mặt để bù chi nhưng cũng không nên quá lạm dụng, bởi nguyên tắc chỉ phát hành trái phiếu đến một mức nhất định thì phải in tiền ra để trả nợ, điều này tác động tiêu cực đến nền kinh tế, dễ gây lạm phát”.

Theo tính toán, để đạt mục tiêu tăng trưởng từ 5,5%, tổng vốn đầu tư phải cao hơn mức 30% như hiện nay, vì vậy việc tăng bội chi là giải pháp buộc lòng phải chấp nhận nhưng chỉ nên áp dụng trong ngắn hạn. Và, trước khi nâng trần bội chi, Chính phủ nên rà soát thật kỹ các nguồn chi, để tính toán mức tăng phù hợp.

Nguyễn Hạnh