Phó Thủ tướng: Các dự án BOT còn quá nhiều bất cập

THCL Đó là phát biểu của Phó Thủ tướng  Chính phủ Trịnh Đình Dũng tại hội nghị đánh giá công tác đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông (HTGT) theo hình thức hợp đồng BOT và BT (xây dựng-chuyển giao) giai đoạn 2011-2015 do Bộ GT-VT tổ chức sáng 7-6 tại Hà Nội.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng phát biểu tại hội nghị

Tại hội nghị, Phó Thủ tướng nhấn mạnh: “BOT là hình thức đầu tư trả chậm, thay vì Nhà nước trả trực tiếp thì người dân trả thông qua phí, nên phải kiểm tra chặt chẽ theo đúng các quy trình về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, từ khâu chuẩn bị lập dự án, đến khâu thiết kế, giải phóng mặt bằng, nghiệm thu, bàn giao, đưa vào sử dụng… trên nguyên tắc đảm bảo lợi ích Nhà nước, nhà đầu tư, đặc biệt là phải bảo đảm được lợi ích của người dân”. Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng khẳng định, hiện nay  phong trào BOT được một số nhà đầu tư mới làm nhưng khi làm lại không đúng trách nhiệm, xác định đúng giá, tính toán chưa chính xác để lại bức xúc trong xã hội.

Theo Thứ trưởng Bộ GT-VT Nguyễn Nhật cho biết, giai đoạn 2011-2015, Bộ GT-VT đã huy động được khoảng 186.660 tỷ đồng để đầu tư 62 dự án, gồm 58 dự án BOT (tổng mức đầu tư 170.355 tỷ đồng) và 4 dự án BT (tổng mức đầu tư 16.305 tỷ đồng). Hiện nay, Bộ GT-VT đang triển khai đầu tư 36 dự án với tổng mức đầu tư 111.854 tỷ đồng. Kết quả tính toán của đơn vị tư vấn độc lập cho thấy, các dự án vốn xã hội hóa đưa vào khai thác đã giúp các phương tiện tiết kiệm đáng kể thời gian lưu thông, tiết giảm chi phí tiêu hao nhiên liệu, khấu hao phương tiện,... so với khi công trình chưa được đầu tư xây dựng.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Nguyễn Nhật cũng thừa nhận, mặc dù thực hiện đúng quy định pháp luật nhưng việc áp dụng hình thức chỉ định thầu các dự án, công tác tuyên truyền chưa thích hợp, chưa tham vấn người sử dụng dẫn đến sự quan ngại về tính công khai, minh bạch của các dự án.

Ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Ôtô Việt Nam, chỉ ra thực trạng nhiều trạm thu phí BOT dày đặc và đặt không đúng vị trí, như hai trạm trên quốc lộ 5 đáng ra phải giải tỏa song vẫn thu phí hoàn vốn cho cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Tuyến Hà Nội - Thái Bình dài 100 km song có tới 4 trạm thu phí nên doanh nghiệp phải chịu phí đường cao hơn xăng dầu.

Ông Thanh cũng đề cập việc các trạm BOT thu phí thiếu minh bạch và gây ùn tắc như trạm Pháp Vân - Cầu Giẽ khiến các cổ đông của công ty chưa tin tưởng nhau. "Bộ Giao thông Vận tải cần khắc phục các bất cập và công khai tại trạm thu phí về thông tin tổng đầu tư, mức thu, lộ trình tuyến đường để người dân giám sát", ông Thanh đề nghị.

Theo ông Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế, cho rằng cần đặt câu hỏi tại sao tập trung quá nhiều BOT vào đường bộ, đường cao tốc trong khi chúng ta có lợi thế biển, phải chăng có lợi ích gì hơn so với đường sắt, đường biển, đường không? Nhà đầu tư có lý do khi quyết định tham gia lĩnh vực nào nhưng cơ quan quản lý nhà nước phải tính toán phân bổ nguồn vốn đồng bộ. “Chúng ta đang để nhà đầu tư thu hồi vốn theo lợi ích của họ nhưng nếu ảnh hưởng đến DN thì có thể kéo dài thời gian thu phí, giảm mức phí” - ông Thiên nói.

Trước những bức xúc của dư luận về phí BOT, Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho biết đang phối hợp với Bộ GTVT rà soát vấn đề này và khẳng định có cơ sở để giảm phí BOT. Nguyên tắc giảm phí dựa vào cắt giảm chi phí các khoản dự phòng khối lượng, lãi vay không sử dụng hết do tiết kiệm và rút ngắn được thời gian thi công. Ngoài ra, nhiều dự án BOT đường bộ triển khai trong thời gian qua vẫn còn nhiều khoản dư chưa sử dụng so với dự toán ban đầu và đây là cơ sở cho việc tính toán giảm phí hoặc giảm thời gian hoàn vốn.

Kết luận hội nghị, ghi nhận bước đột phá về hạ tầng giao thông trong những năm qua, song Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng cũng chỉ ra những hạn chế, yếu kém, thậm chí là những sai phạm trong việc thực xã hội hóa đầu tư vào giao thông. Bên cạnh nhiều nhà đầu tư có tâm huyết, cũng có những nhà đầu tư năng lực hạn chế, nguồn vốn đầu tư phụ thuộc vào vốn ngân hàng, tính toán chưa chính xác khối lượng thực tế với khối lượng ban đầu dẫn đến việc thu phí quá cao nên cần phải nghiêm khắc rút kinh nghiệm.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng cho rằng, đầu tư BOT chính là trả chậm cho ngân sách Nhà nước nên phải tăng cường công tác kiểm soát chặt chẽ theo đúng quy trình quản lý từ khâu chuẩn bị đầu tư lập dự án cho đến khảo sát giải phóng mặt bằng, nghiệm thu bàn giao, xây dựng... nhưng bảo đảm lợi ích cho người dân và nhà đầu tư phải minh bạch thu phí; Thanh tra chính phủ các dự án nếu thấy có vi phạm hoặc theo định kỳ đối với các dự án đã làm xong để kịp thời khắc phục các sai phạm.

Thiên Trường