Ngày 23/1/2017 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 217/QĐ-BVHTTDL, công nhận Tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ là di sản văn hóa phi vật thể của Quốc gia.
Thờ Mẫu là một trong những tập quán sinh hoạt của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Tập quán này đã trở thành mỹ tục, nét văn hóa, nhân văn sâu sắc của người Việt. Tục thờ Mẫu, người Mẹ linh thiêng, huyền thoại của dân tộc Việt Nam đã sinh ra đồng bào ta trong bọc trăm trứng đã khởi thủy, hình thành và phát triển mỹ tục mang nét đẹp văn hóa của dân tộc.
Để tưởng nhớ công lao và thể hiện lòng thành kính đối với Tổ Mẫu Âu Cơ, nhân dân Hiền Lương, huyện Hạ Hòa đã lập đền thờ và suy tôn “Thánh quốc mẫu” để thờ phụng, hương khói muôn đời. Vào ngày mùng 7 tháng Giêng hằng năm, Lễ hội Đền Mẫu Âu Cơ được tổ chức. Tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ tại đền Mẫu Âu Cơ được biểu hiện và thực hành qua nhiều hình thức, trong đó, tập trung nhất vào việc tổ chức thờ cúng Mẫu Âu Cơ và các con, cháu của Mẫu.
Năm nay, mở đầu Lễ hội Đền Mẫu Âu Cơ là lễ Đức Thánh Thành hoàng làng. Ngay sau khi cúng lễ xong, đoàn rước kiệu Thánh từ đền Đức Ông ra đền Mẫu Âu Cơ được khởi hành, đoàn rước tề tựu tại đền Mẫu Âu Cơ. Cuộc tế lễ ở đền Mẫu được bắt đầu với nghi lễ dâng hương và dâng lễ vật. Tiếp đó là lễ tế của đội tế nữ diễn ra hết sức thiêng liêng. Tất thảy dân làng và người dự hội cùng hướng vào đền, bày tỏ lòng thành kính tưởng nhớ, ngưỡng vọng Thánh Mẫu. Sau đó, người dân Hiền Lương, Hạ Hòa và du khách thập phương về dự hội bắt đầu vào đền làm lễ Mẫu.
Tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ tại đền Mẫu Âu Cơ ở Hiền Lương, Hạ Hòa có giá trị lịch sử, được ra đời và tồn tại trên vùng Đất Tổ, gắn liền và phản ánh sinh động huyền thoại Lạc Long Quân - Âu Cơ và bọc trăm trứng, Tín ngưỡng thờ Mẫu tại đền Mẫu Âu Cơ ở Hiền Lương, Hạ Hòa là một sáng tạo văn hóa độc đáo nhằm ghi nhớ, khẳng định và tôn vinh lịch sử nòi giống Tiên Rồng của dân tộc Việt Nam. Hình tượng Mẹ Tiên là kết tinh của những cốt lõi lịch sử, mang đậm tính nhân văn sâu sắc, là đặc trưng văn hóa thể hiện bản sắc của dân tộc Việt Nam. Chính ý thức tự tôn dân tộc, tình yêu nước nồng nàn, luôn kề vai sát cánh, đoàn kết bên nhau với ý thức cùng chung nguồn cội trong nghĩa “đồng bào”, cần cù và sáng tạo trong công cuộc chế ngự thiên nhiên, anh dũng đấu tranh với mọi kẻ thù xâm lược để bảo vệ và xây đắp nên Tổ quốc Việt Nam tươi đẹp của các thế hệ người Việt Nam, đã tạo nên sức sống lâu bền của Tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ qua trường kỳ lịch sử. Những giá trị tinh thần được truyền đời qua các sinh hoạt tín ngưỡng này chắc chắn mãi còn tỏa rạng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hôm nay và mai sau. Tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ là một thành tố quan trọng trong hệ thống Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương trên vùng Đất Tổ, góp phần làm phong phú và sâu sắc thêm những hình thức tưởng nhớ, tri ân công đức tổ tiên của nhân dân ta.
Năm 1991, Đền Thờ Tổ mẫu Âu Cơ đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.
Nhiều thế kỷ đã đi qua, nhân dân Hiền Lương cùng đồng bào cả nước, dù ở đâu cũng vẫn luôn nhớ về, thành tâm kính lễ Tổ Mẫu Âu Cơ.
Trong những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, sự thành tâm công đức của các tổ chức, cá nhân, khu di tích đền Mẫu Âu Cơ đã từng bước được tôn tạo, tu bổ để ngày thêm khang trang, tương xứng với công ơn của Tổ Mẫu, xứng danh là nơi hội tụ, tìm về cội nguồn của con Lạc, cháu Hồng.
Việc thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ tại đền Mẫu Âu Cơ ở Hiền Lương, Hạ Hòa ngày càng được tổ chức có nền nếp hơn, đảm bảo giữ gìn và phát huy tốt nhất những giá trị tốt đẹp của tín ngưỡng. Nhận thức và trách nhiệm của các tổ chức đoàn thể cùng cộng đồng nhân dân địa phương về việc tổ chức thực hành tín ngưỡng ngày càng được nâng cao, thể hiện sinh động qua việc mọi người cùng chung tay tổ chức hay tham dự thực hành tín ngưỡng thật sự vui tươi, lành mạnh.
Công tác tuyên truyền, quảng bá giá trị của khu di tích đền Mẫu Âu Cơ và Tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ được triển khai tích cực và hiệu quả. Cùng với việc biên soạn, xuất bản và tái bản tập sách Khu di tích lịch sử đền Tổ Mẫu Âu Cơ, Ban quản lý khu di tích còn thường xuyên phối hợp triển khai việc tuyên truyền, quảng bá giá trị của di tích và tín ngưỡng trên các báo, tạp chí, các đài phát thanh, truyền hình ở Trung ương, địa phương; thường xuyên phối hợp với các trường học trên địa bàn huyện tổ chức đưa nội dung giáo dục về truyền thống lịch sử văn hóa của địa phương, trong đó có nội dung giáo dục về di tích đền Mẫu Âu Cơ và Tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ vào giáo dục học đường,... Những hoạt động đó đã thực sự góp phần quảng bá ngày càng rộng rãi giá trị của khu di tích và tín ngưỡng này trong nhân dân địa phương cùng công chúng cả nước.
Hình ảnh phóng viên ghi nhận tại Lễ hội Đền Mẫu Âu Cơ:
Hoan Nguyễn
